|
Melungjonet
Nje histori e pa treguar e pastrimit etnik ne Amerike
N. Brent Kennedy
[ Ne Spanje muslimanet njiheshin si ‘mudaxhan’ nje fjale kjo e cila lidhet
me termin melungjon. Ndoshta ka vetem pak dyshim qe muslimanet luajten rol
te hershem, ndoshta me te hershmin, ne regullimin e perhershem te ketij
kombi. Etnikisht, shume nga kolonistet e Santa Elenes ishin muslimane
berbere dhe cifute separdik, te cilet u rekrutuan nga kapiteni Portugez
Zhuan Pardo.
Ne 31 Korik 1502 Kristofor Kolombi dokumentoi takimin e tij me njerez te
huaj ne nje lundrim te panjohur ne ishullin e Xhamajkes. Ndryshe nga
indianet e Xhamajkes, keta njerez vishnin rroba: kemishe pa menge dhe me
ngjyra e motive qe binin ne sy, dhe grate e tyre i kishin fytyrat e mbuluara
si ato qe kishte pare Kolombi tek muslimanet e Granades. Ne 1527, kalimi i
pare ne token amerikane nga nje jo-amerikan, ka te ngjare te jete bere nga
Azemori, nje musliman berber marokien. Ne 1654, eksploruesit angleze
raportuan per nje koloni njerezish me mjeker te cilet mbanin veshur rroba
evropiane, jetonin ne kasolle prej argjendi te shkrire dhe binin ne gjunje
per tu falur shume here ne dite, kudo qe ata ishin. Ne fillim te shekullit
te 17-te pershkrimi i parajses nga Pouhatan Indians eshte pothuajse fjale
per fjale si pershkrimi i gjetur ne Kur’an-in e Shenjte. Governatori i
Teneses Xhon Sevier kujton nje takim ne 1784, ne ate te ashtuquajturen sot
Karolina Veriperendimore, me njerez me ngjyre lekure te erret. Keta njerez
me ngjyre te kuqerremte supozohej te ishin maure te ardhur te cilet
pretendonin se ishin Portugeze. Ne Tenesen lindore ne fund te viteve 1700
Xhonatan Suift, nje anglez, mori ne pune njerez me lekure te erret te cilet
njiheshin si “indiane te Mekes.“
Melungjonet, u perndoqen nga tokat e tyre, ju mohuan te drejtat, shpesh te
vrare dhe gjithmone te keqtrajtuar, u bene pothuajse nje popull i mundur dhe
i perndjekur. Gjate dekadave qe rrodhen, ne perpjekjet e kota per tu
pershtatur me fqinjet e tyre angleze, ata humben trashegimine e tyre,
kulturen, emrat dhe fene origjinale te tyren, por jo stukturen gjenetike.
Pasardhesit e melungjoneve jane kudo, vecanerisht ata qe kane prejardhjen
nga juglindja e SH.B.A.-se, te cdo lloj race me mbiemrat e meposhtem: Adams,
Adkins, Bell, Bennett, Berry, Bow, Chavis, Coleman, Collins, Gibson, Goins,
Hall, Jackson, Lopes, Moore, Mullins, Nash, Robinson, Sexton dhe Williams.
Melungjonet, megjithese sot shumica jane kristiane, jane trashegimtaret e
vales se pare te emigranteve muslimane ne boten e re.
Ndoshta Nensi Henks, e ema e Abraham Linkolnit, ishte melungjone. Pakashume
duket sikur eshte e pershtatshme qe nje nga presidentet me te medhenj te
Amerikes duhet te jete i nje race te perziere dhe mundesisht me prejardhje
muslimane. Por kush jane melungjonet?
Dokumentet historike tregojne se nga viti 1492 deri ne fillim te viteve 1600
nje numer prej 500,000 cifutesh dhe muslimanesh u debuan nga Spanja dhe
Portugalia pergjate nje fushate “gjueti shtrigash” fetare e njohur si
Inkuizicioni Spanjoll.
Qindra dhe mijera muslimane te debuar u kthyen ne vendin e te pareve, ne
Marok, Algjeri, Libi dhe Tunizi. Ne fakt, te shume njohurit Piratet Barbare
te Bregdetit te Afrikes Veriore u dalluan nga ky grup. Ata, bashke me
bashkeatdhetaret e tyre turq, u shquan per lundrimet e tyre heroike per te
kerkuar hakmarrje ndaj spanjolleve dhe portugezeve ne betejat e egra ne
detin Mesdhe.
Sigurisht jo gjithnje ata fituan: ata pirate fatkeqesisht humbisnin ne det
dhe shpesh perfundonin si skllever galere nen kercitjen e kuvertave te
anijeve spanjolle dhe portugeze qe lundronin per ne Boten e Re. Ironikisht,
perseri skllever te kristianeve.
Muslimanet e tjere – ne vecanti berberet – Morisko sic thirreshin vazhduan
te leviznin per ne ishujt Kanarie, Indi, France dhe ne vende te tjera. Mjaft
interesante ishte se kudo qe shkonin berberet e perndjekur, e identifikonin
veten si ‘portugeze’ edhe pse ata origjinen e kishin nga Spanja. Ne Spanje
ne fakt, termi ‘portugez’ u be pothuajse sinonim per te dyja palet,
muslimanet dhe cifutet qe u debuan gjate inkuizicionit.
Perfundimisht, kur inkuizicioni u rrit ne fuqi dhe ashpersi, edhe cifutet
dhe mauret e kristianizuar u debuan. Keta “konversos”, emri qe ju vu nga
muslimanet dhe cifutet fshehtazi, nuk besoheshin as nga kisha ose qeveria,
dhe me sa duket me nje arsye te forte, perderisa shumica u konvertuan ne
katolike vetem per te shmangur denimin me vdekje.
Inkuizicioni spanjoll, i tmerrshem ashtu sic ishte, ka kryer dicka te nje
vlere shume te madhe per Islamin. Edhe pse historianet perendimore
pergjithesisht i kane injoruar evidencat, ka pak dyshim qe muslimanet
luajten rol te hershem, ndoshta me te hershmin, ne regullimin e perhershem
te ketij kombi. Dhe ka vetem pak dyshim qe ikuizicioni, me gjithe agonite e
tij, udhehoqi muslimanet spanjolle dhe portugese pertej Botes se Re.
Nderkohe qe femijet shkollare Amerikane mesojne per rolin e Kolombit ne
zbulimin e Botes se Re, atyre nuk ju mesohet e gjithe historia. Per
shembull, Kolombi punesoi detare maure dhe spanjolle, dhe ai vete mund te
kete qene cifut. Ne udhetimin e tij te katert ne 1502 ai shkruan dy zbulime
te rendesishme:
E para, ne ishullin Karaibe te Guadelopes, ai zbuloi nje tas prej hekuri dhe
nje direk anieje te vjeter e ruajtur ne nje kasolle indiane. Ai dhe
ekuipazhi i tij llogariten se keto artifakte vinin nga ishujt Kanari. Ishujt
Kanari, nen zoterimin portugez, kishin qene zone e favorshme per eksportimin
e ‘te konvertuareve’ me origjine muslimane berbere.
E dyta, me 31 Korrik 1502, u be nje zbulim me i jashtezakonshem. Qe nga
ishulli i Xhamaikes, Kolombi pa disa njerez te cuditshem ne nje nje anije te
cuditshme per te cilet historianet perendimore pretendojne te kene qene
Indiane Majan. Kjo anije ishte dyzet kembe e gjate dhe me nje diameter prej
tete kembesh, dhe kishte nje verande me hije ne qender. Nga distanca ku
ishte, Kolombi mendonte se anija i ngjante shume anijeve maure qe ai kishte
pare shpesh ne Mesdhe. Me afersi kishte dyzet burra dhe gra ne ate anije dhe
ndryshe nga indianet xhamajkiane, keta njerez ishin te veshur: kemisha pa
menge dhe me ngjyra te theksuara dhe modele pak a shume si ato qe Kolombi
kishte pare ne Granaden e tij muslimane.
Keta te ashtequajtur indiane majane kishin me vete nje numer te madh
veglash, copa bakri dhe mjete per punimin e bakrit. Por ndoshta pjesa me
interesante e vezhgimit te Kolombit ishte se grate mbi kete anije “i
mbulonin fytyrat e tyre njesoj si grate e Granades.” A ishin keta me te
vertet indiane majane? Apo thjesht nje rast i historianeve te influencuar qe
refuzojne pranimin e faktit se muslimanet mund te kene arritur Boten e Re
para Kolombit? Kolombi pa dyshim qe e kishte ne konsiderate kete mundesi.
Me 1527, shkelja e pare e tokes amerikane nga nje i huaj ka shume mundesi qe
te jete arritur nga Azemouri, nje berber marokien e musliman. Ne fakt ai
ishte nje anetar i nje ekspedite te 300 spaniardeve e cila kaloi 5000 milje
rruge nga Florida ne Bregun Perendimor dhe mbrapa ne Teksas, nga e cila
vetem Azemouri dhe tre nga shoket e tij shpetuan. Ai ishte i pari
eksplorator qe hyri ne nje fshat Pueblo Indian, dhe historia e eksplorimeve
te guximshme te tij eshte shume terheqese. Eshte e cuditshme se si Azemouri
asnjehere nuk permendet ne librat e historise amerikane.
Themelimi
i
Xhamestoun,
Virxhinia, me 1607
ishte pa dyshim nje ndodhi e rendesishme ne historine amerikane. Por nuk ka
se si te kete qene vendosja e pare e evropianeve ne Boten e Re. Spanjollet
themeluan kolonine e Santa Elenes, ne Karolinen e Jugut me 1566, 40 vjet
para Xhamestounit. Kjo koloni jetoi per me teper se njezet vjet derisa u mor
nga anglezet me 1587. Por meqe anglezet fituan betejen per kete komb, Santa
Elena u la jashte nga librat e historise amerikane.
Cfare ndodhi me te mbijetuarit e Santa Elenes dhe kush ishin ata ?
Identiteti i tyre ishte i rendesishem per te kuptuar rolin e fshehte qe
luajti Islami ne formimin e kombit amerikan. Shume nga kolonistet e Santa
Elenes ishin muslimane te konvertuar, cifute apo konversos.
Ne Spanje muslimanet njiheshin si ’mudaxhane’,
nje fjale qe ka shume mundesi te kete lidhje me termin melungjon. Etnikisht,
shume nga kolonizatoret e Santa Elenes ishin muslimane berbere apo cifute
sefardike, te rekrutuar nga kapiteni portugez Zhan Pardo nga malet Galike
Berbere te Portugalise veriore me 1567 – me pak se nje vit para se
inkuizicioni te fillonte rreptesisht luften kunder muslimaneve.
Kur ra Santa Elena, banoret e saj – perfshi ketu cifutet dhe muslimanet e
konvertuar – u larguan ne malet e Karolines veriore. Dhe atje ata shpetuan,
duke bere martesa me amerikanet vendas, dhe duke u bashkuar me nje grup te
dyte i cili arriti ne brigjet amerikane me 1587, ironikisht viti kur ra
Santa Elena.
Berberet afrikano veriore dhe turqit, te kapur ne mesdhe nga spanjollet dhe
portugezet perdoreshin rregullisht si skllever neper anijet qe kalonin neper
Atlantik. Pasi arrinin ne Boten e Re, keta rober muslimane perdoreshin si
skllever per pune krahu ne plantacionet e sheqerit dhe per nxjerrjen e
mineraleve midis vendeve te tjera, si Kuba dhe Brazili.
Me 1586, pirati anglez, Ser Francis Drake, i cili komandonte tridhjet anije
angleze, beri nje sulm te guximshem kunder armiqve te tij spanjolle dhe
portugeze ne bregun e Brazilit. Gjate ketij sulmi, Drake cliroi rreth 400 te
burgosur, nga te cilet rreth 300 ishin skllever maure dhe turq – muslimane
te kapur ne betejat detare te Mesdheut si dhe disa indiane amerikano-jugore,
nje numer me i vogel muslimanesh afrikano-perendimore, dhe disa ushtare
portugeze. Drake pati planifikuar qe te armatoste dhe leshonte turqit dhe
afrikanet ne Kube, per te sherbyer si nje fortese kunder spanjolleve por
stuhite e fuqishme e detyruan ate qe te vazhdonte pergjate bregut te
Karolines Veriore.
Atje ne ishullin Roanoke ai u rrethua nga disa angleze te deshperuar te
cilet iu luten qe t’i merrte me vete per ne Angli. Kolonia angleze e Ralf
B.Lane ishte merzitur ne Boten e re dhe donin qe te ktheheshin mbrapsht. Per
te plotesuar deshiren e tyre, Drake duhej qe te hapte vend per ta ne anijet
e tij te mbushura plot. Sipas fakteve te anglezeve, vetem 100 turq u moren
mbrapsht ne Angli ku dhe u shkembyen per para me dominionet turke,” pjesa
tjeter e mbetur e perbere nga 200 maure, turq, afrikano-perendimore, ushtare
portugeze apo indiane amerikano-jugore nuk figuron ne asnje nga regjistrimet
e anglezeve. Perndryshe regjistrimet angleze tregojne se Ser Uollter Raleih
i cili vizitoi ishullin dy jave me vone nuk gjeti ndonje gjurme te tyre. Ku
iken ata...???
Kerkimet tregojne se Drake i la ata mbrapa, duke u siguruar se ai ose dikush
tjeter do te kthehej mbrapsht per t`i marre perseri. Por kjo nuk ishte nje
garanci per shpetimin nga ndjekesit spanjolle apo portugeze. Ne ishullin
Roanoke ata nuk ishin me teper se viktima. Keshtu qe nuk ka dyshim qe ata
jane munduar te pershkojne distancen e shkurter per ne kontinent duke
perdorur ndoshta varkat e vogla te cilat u lane mbrapa nga anglezet, dhe
pastaj vazhduan te futeshin me thelle ne kontinent. Gjate kesaj rruge edhe
keta filluan te martoheshin me amerikanet vendas, shumica Pouhatan, Pamunki,
Nansemond and Haters.
Ne dekaden qe vijoi ata paten kontakt me ate cka kishte mbetur nga kolonia e
Santa Elenes, shume nga te cilet ende ruanin trashegimine muslimane. Dhe
atje, mijera milje larg nga atdheu i tyre, keta dy grupe u bene nje popull:
kristianet, cifutet dhe muslimanet- njerezit e librit- jetonin dhe i
faleshin Zotit te Abrahamit se bashku. Me 1654, eksploratoret angleze mesuan
nga indianet jugperendimore se nje koloni e nje populli me mjeker, te cilet
vishnin rroba evropiane, jetonin neper kasolle, shkrinin argjend dhe binin
ne gjunje shume here ne dite per tu falur shume here ne dite, kudo qe te
kishte mundesi. Nje popull i cili nuk fliste anglisht, por pranonin se ishin
“Portugi”.
Ne mes te 1600 kishte njerez te cilet jetonin midis Pouhataneve dhe tribuve
te Virginias lindore dhe Karolines Veriore te cilet pershkruheshin si ezmere
si indianet, por thirreshin “Portugale.” Nje popull i ngjashem ne Karolinen
e Jugut e therrisnin veten “Turk”. Pershkrimi Pouhatan i parajses ne fillim
te shekullit te 17 eshte perafersisht fjale per fjale si pershkrimi i gjetur
ne Kuranin e Shenjte.
Me 1690, eksploruesit franceze permendin gjetjen e “maureve te
kristianizuar” ne malet e Karolines. Kur anglezet e pare arriten atje ne mes
te 1700 –es, koloni te medhaja te te ashtequajturve “Melungjone” ishin
formuar ne Tenese dhe Malet e Karolines. Dhe, me nje anglishte elisabetiane
te thyer ata e therrisnin veten “Portugii” apo me termin me misterioz
“Melungjon.”
Governatori i Teneses Xhon Evier permend nje takim te vitit 1784 ne ate vend
ku sot ndodhet Karolina veriperendimore me nje popull ezmer, i cili
supozohej te ishte me prejardhje maure dhe pretendonte se ishte portugez.
Ne Tenesen perendimore ne fund te viteve 1700 Xhonatan Suift, nje anglez i
martuar me nje grua melungjone, perdori burra melungjone ne punimet e tij
minerare. Shoqeruesit e tij me lekure te erret njiheshin me emrin “Indianet
e Mekes.”
Neper vitet qe vazhduan, ndersa numri i anglezeve qe vendoseshin ne vendet e
tyre apo afer tyre rritej, melungjonet u shtyne gjithnje e me teper drejt
maleve. Dhe pretendimet e tyre se ishin me origjine portugeze apo melungjone
viheshin gjithmone e me teper ne loje. Madje dhe fjala melungjon u be nje
fjale fyese. Ne fakt, nese ligjerisht klasifikoheshe si melungjon, atehere
kjo do te thoshte sipas fjaleve te nje gazetari se ti ‘”nuk ekzistoje fare.”
Melungjonet, te cilet u debuan nga tokat e tyre, iu mohuan te drejtat,
shpesh u vrane dhe u masakruan e u bene pothuajse nje popull shume i vogel
dhe gati i shpartalluar. Neper dekadat qe vazhduan, ne nje perpjekje te kote
per tu pranuar ne shoqerine angleze te fqinjeve te tyre, ata humben
origjininen e tyre, kulturen, emrat dhe besimin e tyre fetar por jo
strukturen gjenetike.
Kerkimi mbi frekuencen gjenetike i bere nga Dr Xhejms Gutrie me 1990 eshte
ndoshta nje nga faktet me kuptimplote per te vertetuar kete strukture
gjenetike. Dr Gutrie, beri nje rianalizim te 177 mostrave te gjakut
melungjon me 1969, ne lindje te Teneses dhe Virxhinias jugperendimore.
Dr. Gutri krahasoi frekuencen e disa gjeneve brenda mostres melungjone me
strukturen gjenetike te rreth 200 grupeve te tjere neper bote. Zbulimet e
tij treguan se nuk kishte shume ndryshime midis popullit melungjon te
Teneses dhe Virxhinias jugperendimore, dhe popujve te Afrikes Veriore,
vecanerisht Maroku, Algjeria dhe Libia si dhe malet galike te Spanjes dhe
Portugalise, Irakut, Qipros, Maltes dhe ishujve Kanarie si dhe pjeses me
jugore te Italise, dhe po ashtu interesante ishte dhe lidhja me disa Indian
te Amerikes Jugore dhe ne fund me Turqit.
A mund te jete nje koincidence valle se si keto krahasime te frekuences
gjenetike lidhen ne menyre perfekte me ato popullata te cilat mendohen te
jene burimi i melungjoneve? A mund te ekzistoje me te vertete nje koncidence
kaq e madhe? Po ashtu mund te permendim edhe nje numer te konsiderueshem
konditash mjekesore te cilat jane te vecanta per melungjonet, per shembull
sarkoidosis, nje semundje e keqe dhe disa here fatale e cila eshte nje nga
semundjet karakteristike te arabeve, afrikano verioreve dhe portugezeve qe
kane lidhje me ishujt Kanarie. Ne kete vend kjo semundje eshte me e perhapur
midis amerikaneve – kaukaziane me nje origjine melungjone dhe amerikano-
afrianeve me origjine jugperendimore. Te dy keto grupe pa dyshim qe kane te
njejtin gjen mesdhetar dhe te Lindjes se Mesme.
Ekzistojne fakte te pakundershtueshme se edhe Kristofor Kolombi ka vuajtur
nga sarkoidosis. Dhe po ashtu ka edhe semundje te tjera gjenetike. Semundje
te tilla si Gripi Mesdhetar Familial, thallasemia dhe Semundja e Josf
Makados (e njohur edhe me emrin Semundja Azoreane) jane fakte se melungjonet
jane te nje origjine te perzier nga Mesdheu, Lindja e Mesme e Afrikes
Veriore dhe Afrikes.
Megjithese historianet asnjehere nuk i moren seriozisht pretendimet e
melungjoneve per origjinen e tyre portugeze apo maure, puna mjekesore apo
gjenetike nuk mund te hidhet poshte aq lehte.
Shtrohet pyetja se cfare kuptimi mund te kete fjala melungjon? Ajo ka qene
perdorur nga spanjollet dhe berberet portugeze per te pershkruar veten e
tyre. Por tani ka edhe nje mendim tjeter, i cili me teper hedh drite mbi
origjinen muslimane te tyre. Ka dy fjale turke: “ melun” qe do te thote i
mallkuar dhe “kan” qe do te thote “jete” apo “shpirt” dhe kjo fjale disa
here perdoret dhe ne shqip si “xhan”, pra keto fjale nese perdoren se bashku
tingellojne si melungjon e cila do te perkthehej si “ai jeta e te cilit apo
shpirti i jane mallkuar,” e cila duket me shume kuptim per 200 turq
muslimane te mbeture nje oqean larg njerezve te tyre te dashur dhe vendit te
tyre.
Pasardhesit e melungjoneve jane kudo, vecanerisht ata te cilet kane
parardhes nga Amerika Jug-Perendimore, ata jane te cdo lloj race dhe kane
keta mbiemra: Adams, Adkins, Bell, Bennet, Berry, Bowling, Chavis, Coleman,
Collins, Gibson, Goins, Hall, Jackson, Lopes, Moore, Mullins, Nash,
Robinson, Sexton dhe Williams. Si rezultat i kerkimeve te vazhdueshme, shume
njerez te famshem amerikane kane zbuluar se fundi origjinen e tyre
melungjone.
Kerkuesit mbi melungjonet perkrahen me te holla nga qeverite e Portugalise,
Marokut dhe vecanerisht Turqise. Turqit kane lejuar shkollare me njohuri ne
arabisht qe te lexojne regjistrime nga perandoria osmane. Midis shkollareve
te medhenj qe ndihmojne ne kete kerkim eshte edhe Dr. Ahmed el-Hasan, autor
i librit “Nje Histori e Ilustruar e Shkences Islamike dhe Teknologjise” e
botuar nga shtypi i Universitetit te Kambrixhit. Po ashtu ndihma per kete
kerkim kane ardhur edhe nga keshillat humaniste te Karolines se Jugut,
Virxhinias, Kentakit dhe Xhorxhias.
Shume melungjone cuditen shume kur mesojne, se megjithese ata vete jane
kristiane, parardhesit e tyre ishin muslimane dhe paten shume arritje. Keto
gjera i bejne ata qe te kuptojne paragjykimet nga te cilat kane vuajtur
njerezit e tyre, jo vetem anetaret e vjeter te familjeve te tyre, por edhe
ata vete. Nje grua melungjone qe vuan nga ngjyra e erret e lekures se saj,
apo nje mashkull melungjon qe u sulmua nga dy burra ne Blacksburg VA me 1980
sepse ata kujtuan se mos ishte Iranian, apo nje tjeter i cili u ndalua si
palestinez ne nje pike kufiri te Izraelit duke kaluar per nje vizite ne
Token e Shenjte me familjen e tij. Te gjitha keto gjera kane kuptim dhe
tregojne hapur paragjykimet e bazuara mbi karakteristikat fizike te
personit. Melungjonet ishin amerikane, po ashtu edhe kristianet megjithese
ata ishin me origjine skoceze dhe irlandeze. Por kjo nuk ka ndonje rendesi
te madhe, sepse pjesa tjeter e botes kishte mbetur prej kohesh ne rrjeten e
saj te paragjykimeve.
Eksperienca e melungjoneve tregon se megjithese lidhja farefisnore mund te
mos duket ne siperfaqe eshte ende atje. Melungjonet, viktimat e nje forme te
hershme pastrimi etnik, jane parardhesit e nje numri te madh amerikanesh te
diteve te sotme, amerikane te cilet mund te mos e dine se ata kane rrjedhur
nga muslimanet dhe cifutet, arabet dhe berberet, afrikanet dhe indianet e
veriut, portugezet apo spanjollet. Dhe kur popujt me te keq vene ne
shenjester ndonje grup etnik, racor apo fetar, i cili eshte ndryshe nga ajo
qe ata pretendojne per veten e tyre, me te vertet qe ata s’bejne gje tjeter
vecse lendojne veten e tyre. Paragjykimi racor dhe fetar nuk eshte asgje me
teper sesa vetegjymtim. Te gjithe njerezit jane te gjithe jo vetem ne menyre
te figurshme – por edhe ne te vertete – vellezer dhe motra. Jo vetem ne syte
e Zotit por edhe ne lidhje familjare e farefisnore.
Melungjonet, megjithese shume prej tyre sot jane kristiane, jane trashegimia
e gjalle e vales se pare te Islamit ne emigrimin per ne Boten e Re.
Referenca:
“ The Melungeons: The resurrection of a Proud People,” nga N. Brent
Kennedy me R.V. Kennedy, mercer University press, Edicioni i Pare, 1994 (po
ashtu edhe Edicioni i Katert me 1997).
|
