Home

Poezi

Photo Gallery

Contact me

Islam

Krishterizem

Histori

Shkence

Libra

HYRJE

- Vështrim rreth idesë së shekullit dhe mileniumit

- Të arriturat e Perëndimit

- A qëndron ngritja morale pas kulturave?

- Komunizmi… Zhvillimi… Ideologjia… Shkatërrimi…. Marksi… Darvini… Frojdi…

- Bota është fuqi individuale

- Komunizmi: me apo kundër zhvillimit - ekonomik

- Individi thelb i shoqërisë apo shoqëria thelb i individit?

- Miqësitë dhe interesat mes shteteve

- Çlirimi nga kolonizmi ushtarak dhe vazhdimi i tij me forma tjera

- Dështimet para projektit cionist

- Përhapja e arsimimit - sukses më i rëndësishëm

- Madhësia e katastrofës së rënies së halifatit islam

PYETJET E TELESHIKUESVE

- Llojet e kolonizimit

- Kolonizimi dhe rënia e halifatit islam

- Dyfytyrësia e Perëndimit në raportet e tija me botën islame

- Bashkësitë islame… Histori… Suksese… Udhëheqësi…

- Sihariqet islame dhe rënia e sundimit perëndimor

- Roli i muslimanëve te popujt luftëtarë, sikurse çeçenët

- Projekti islam

- A është kthimi i halifatit kthim i dhunës

HYRJE

UDHËHEQËSI I PROGRAMIT: Para ca kohëve përcjellëm një shekull i cili ishte përplot me ndodhi. Nuk ishte doemos që edhe për Islamin dhe muslimanët të jetë përplot me përgëzime, mirëpo ishte përplot me transferime të llojllojshme të cilat e bartën ummetin nga një gjendje në një tjetër, dhe nuk mund të jemi të sigurtë se çdo gjë që kemi kaluar gjatë atij shekulli është sukses, siç edhe nuk mund të themi se të gjitha gjërat ishin vetëm dështime.

Dr. Jusuf el Kardavi, mysafiri ynë i zakonshëm, sot është në programin tonë, ku do të flitet rreth çështjeve të shekullit të kaluar, bereqetit dhe rezultatet e tij.

Dr. Kardavi, mirë se na erdhët sërish.

Do të ishte mirë të fillojmë me një pyetje globale: A ka dëshmuar Ummeti islam suksese, nëse ia fillojmë nga aspekti pozitiv i të arriturave të këtij shekulli, a besoni…

KARDAVI: Në rend të parë, unë kam dy vërejtje para se t’i përgjigjemi kësaj pyetje me rëndësi.

Vërejtja e parë është se, shekulli njëzet ende nuk ka mbaruar dhe shekulli njëzet e një, ose siç i thuam, mileniumi i tretë, ende nuk ka filluar. Në realitet ky vit është fundi i shekullit njëzet, ngase shekulli fillon prej një e mbaron në njëqind, e jo në nëntëdhjetenëntë, prandaj viti 1999 nuk është mbarim i shekullit, por me mbarimin e vitit 2000 mbaron shekulli njëzet dhe fillon shekulli njëzet e një, apo siç thuan, mileniumi i tretë. Ky është një problem për të cilin kemi diskutuar dhe kishte divergjenca edhe ndërmjet nesh në Kongresin botërorë të biografisë dhe sunnetit të Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem këtu në Katar, me rastin e mbarimit të shekullit katërmbëdhjetë dhe fillimit të shekullit të pesëmbëdhjetë të hixhretit.

Disa nga vëllezërit mendonin se viti 1400 h. është fillimi i shekullit të ri, mirëpo pas një diskutimi konkluduam se shekulli fillon me 1401. Pra me 2001 fillon edhe shekulli i ri. Kjo ishte vërejtja e parë për të cilën nuk duhet pasur divergjenca.

Vërejtja e dytë: Shumë njerëz shtrojnë pyetjen: Ç’farë na lidh neve me këtë shekull, ky nuk është shekulli ynë, shekulli ynë është ai i hixhretit, ne kemi kremtuar për shekullin pesëmbëdhjetë të hixhretit, kurse ky është shekulli i Lindjes, shekulli i krishterëve e jo i muslimanëve.

Ndoshta duke diskutuar janë paraqitur në skenë edhe fetva të cilat e bëjnë haram kremtimin e këtij shekulli. Mirëpo, unë së pari them se, ne nuk kremtojmë, por jemi ndalur këtu për të vlerësuar me konkretësi, kjo nga një anë, kurse nga ana tjetër, ky shekull nuk është shekulli ynë, por është shekulli i lindjes së Isaut alejhis-selam, ndërkaq lindjen e Isaut alejhis-selam Kur’ani e mirëpritë, kurse sureja Merjem është kremtim për lindjen e Isaut alejhis-selam, ngase ishte një lindje e jashtëzakonshme: një njeri vjen në tokë, në jetë, pa baba; e ëma e tij akuzohet për ligësi; Zoti e aftësoi atë me të folurit si foshnje në djep etj. etj.

Sidoqoftë, ne jemi Ummet i dalluar dhe i kremtojmë vetëm festat tona, e jo edhe festat e të tjerëve, mirëpo kjo s’don të thotë që ne të mos interesohemi fare, ngase kremtim në gjuhën arabe d.m.th. të interesuarit (interesim) për një gjë, e jo të bësh një manifestim të madh. Në këtë kontekst ne kremtojmë, e jo në ndonjë kontekst tjetër.

Prandaj, ne ndjejmë nevojë të interesohemi për këtë shekull, ngase bota përreth nesh interesohet për të. Krishterët, të cilët qeverisin botën aktualisht, janë të interesuar për këtë shekull, saqë edhe budistët dhe hindusët dhe njerëzit tjerë nga shumë vende të botës janë të interesuar për mileniumin e tretë, siç e quajnë, kurse ne muslimanët jemi të vetëdijshëm se bota është afruar dhe është bërë si një qytet, prandaj nuk guxojmë të jemi neglizhent ndaj asaj për të cilën është e interesuar tërë bota, kur kemi për këtë fundament të sheriatit. Kur’ani na tregon se si muslimanët në Mekke, në periudhën mekase, ishin numër i vogël dhe të shtypur: “Kur ishit pakicë e dobët në tokë (Mekke) dhe frikësoheshit se do t’ju rrëmbejnë njerëzit (idhujtarët).” (El Enfal, 126) Ata megjithatë ishin të interesuar për krizën politike që manifestohej ndërmjet dy superfuqive të asaj kohe, midis shtetit persian në lindje dhe shtetit romakobizantin në perëndim, e që përfundoi me ngadhnjimin e persianëve, gjë e cila i dëshpëroi muslimanët kurse i gëzoi idhujtarët, ngase romakët ishin të krishterë - ithtarë të librit, dhe si të tillë më afër muslimanëve, kurse persianët ishin zjarrputistë dhe më afër idhujtarëve (mushrikëve). Për këtë zbritën ajetet e para të sures El Rrum, ku All-llahu i madhërishëm thotë: “Bizantët (rumët) u mundën, në tokën më afër (tokës së arabëve), po pas disfatës së tyre ata do të ngadhnjejnë brenda pak viteve. Çështja është vendim i All-llahut, fillim e mbarim (për disfatë dhe për fitore). E atë ditë (kur do të fitojnë bizantinët) besimtarët do të gëzohen për ndihmën e All-llahut”.

Kjo pra tregon se ne nuk duhet të jemi pasiv ndaj asaj që ndodh në botën që na rrethon, dhe se duhet të interesohemi për atë nëse ajo sjell ndonjë ndikim negativ për ne. Nga ky kënd, pra, ne interesohemi për këtë shekull të ri, apo për mileniumin e tretë.

UDHËHEQËSI I PROGRAMIT: Pas kësaj replike bukur të rëndësishme, t’i kthehemi edhe njëherë pyetjes në një formë tjetër. Bota që na rrethon ka me çka të krenohet, kur jemi te të arriturat e pa numërta. Ne e vlerësojmë këtë sukses, mirëpo, parashtrohet pyetja, athua vallë ne a kemi realizuar atë kërkohet prej nesh?

KARDAVI: Unë prap do të ndalem pak kur jemi te të arriturat e botës, e në veçanti të botës së perëndimit e cila e kremton këtë shekull. S’ka dyshim se Perëndimi ka bërë shumë në fushën e shkencës, teknologjisë, kompjuterit, përparime këto që meritojnë respekt; Perëndimi arriti në Hënë dhe mundohet të shkon edhe në Mars; ai bëri robot kompjuter dhe shumë punë tjera të mëdha. Për fat të keq, ne gjendemi në skaj të këtyre punëve, jo se Islami na ndalon nga ajo, e as se jemi më pak intelegjent se ata, mirëpo rrethanat në të cilat gjendemi nuk na mundësuan të bëjmë pjesë pozitivisht në këto suksese. Kohë më parë Egjipti dhe mbarë bota arabe kremtonin për një dietar i cili u laurua me çmimin nobel. Ai është Dr. Ahmet Zuvejl, egjiptas i diplomuar në Egjipt, mirëpo të cilit iu dha rasti në Amerikë, dhe i cili nuk do të kishte këtë sukses sikur të ngelte në Egjipt. Sikur ai e kemi edhe Faruk el Baz-in dhe shumë talentë të tjerë që kanë emigruar, e që janë të dalluar në lëmitë e tyre.

Kryesorja, Perëndimi ka bërë shumë në aspektin shkencor, dhe këtë nuk mund askush ta mohon; ai po ashtu ka bërë shumë edhe në aspektin e lirive dhe të drejtave të njeriut, dhe këtë sukses nuk bën askush ta asgjëson. Në këtë drejtim njeriu jeton me respekt dhe askush nuk mund t’ia cënon atij të drejtat e veta. Dhe ky është, padyshim, një sukses i madh. Por, krahas të gjitha këtyre sukeseve në Perëndim, prapëseprapë ky është shekulli i luftëtarëve dhe gjakderdhjeve. Unë i kam lexuar ca statistika mbi krimet e njerëzve në botë, e në Perëndim në veçanti. Mjafton që Perëndimi pati dy lufta botërore, që rezultuan me përafërsisht 70 milion viktima.

Sikur të shikosh, për shembull, rezultatet e revolucionit komunist, ose të luftërave qytetare etj., këto gjakderdhje, në këtë shekull, e sidomos në Perëndim, nuk ka ndodhur gjatë tërë historisë njerëzore në përgjithësi; njerëzit nuk kanë poseduar mjete që të mund të bëjnë vrasje kolektive si këto, ata kanë luftuar me hark dhe shpatë ose shigjetë, dhe kanë mbytur një ose disa, mirëpo nuk ka ndodhur të shkatërrohen qytete të tëra, sikur Hiroshima dhe Nagasaki.

Poashtu, gjë për të cilën fajësohet Perëndimi në civilizimin e tij bashkëkohor, i cili është dominues dhe ngadhnjyes, është dështimi i vlerave morale dhe atyre të besimit. Civilizimi perëndimor, i cili mbretëron dhe i ka arritur këto suksese të mëdha shkencore, për fat të keq, nuk thirret në baza të besimit, e as në baza të vlerave morale, por ai është civilizim materialist në filozofinë e vet, prandaj janë përhapur në të nihilizmi dhe anomalitë e shumta, pasojat e të cilave i vërejtëm në Konferencën për Popullatë e cila u mbajt në Kairo në vitin 1994, ku u shtrua problemi për lejimin e abortit, duke u nisur nga ajo se femra është e lirë në trupin e saj. Mirëpo ku ngel ajo qenie e gjallë që është në barkun e saj? A është e drejtë e saj që ta mbytë këtë qenie? Ky është shfrenimi seksual. Prindi të mos ketë të drejtë që të ndërhyjë në edukatën e fëmijëve të vet, e gjëra tjera të këtij lloji, saqë Kisha dhe Ez’heri morën një qëndrim të përbashkët për këtë çështje. Pra, shkatërrimi i vlerave dhe i moralit janë dy gjëra që u zihen për të madhe të arriturave të Perëndimit.

UDHËHEQËSI: Një thënje që e potencojnë disa nga filozofët e Perëndimit, e që kuptohet nuk përputhet me qëndrimet tona, ngase është shkatërrim i vlerave, e quajnë atë: çlirim nga prangat fetare dhe ato morale, dhe se ai çlirim solli deri te përparimi shkencor dhe deri te liritë. Disa arabë përsërisin atë që thuhet në Perëndim dhe e përqafojnë këtë thirrje, duke pohuar se, nëse duam t’i bashkangjitemi Perëndimit shkencërisht dhe teknologjikisht, atëherë patjetër do të duhet thyer ca rregulla fetare, morale, zakonore etj. Ç’keni të thoni për këtë?

KARDAVI: Së pari, çlirimi nga normat fetare e morale nuk është ajo që solli deri te sukseset e arritura shkencore, teknologjike dhe tjera, përkundrazi, disa filozof perëndimorë, që kritikojnë tani civilizimin perëndimorë, siç janë Shifingeri, Koleni, Vilsoni etj, më në fund edhe Garodi, që të gjithë këta kritikojnë civilizimin perëndimorë dhe pohojnë se të parët që e ngritën këtë civilizim ishin të pajisur me motive të larta fetare.

Dikush shprehet: ne jetojmë “nën hijen e hijes”, d.m.th. të parët ishin hija e besimit, kurse ne jetojmë “në hijen e hijes së tyre”. Ata konsiderojnë se besimi është i domosdoshëm, kurse ajo që ndodhi që Perëndimi është çliruar nga prangat e Kishës, ndodhi mu për atë se klerikët e Kishës nuk i kishin të qarta botëkuptimet mbi fenë dhe mbi disa gjëra tjera të cilave u kishin dhënë shenjtëri fetare, sikur astronomisë së vjetër Greke, Gjeografisë së shenjtë dhe ajo që ka të bëjë me diellin dhe tokën; e nëse dikush pohon diç që vjen në kundërshtim me këto gjëra, atij i thuhej heretik, ateist dhe i dalur nga feja. Kurse në të vërtetë ai nuk ka dalur nga feja. Rrotullimi i Tokës dhe forma e saj e rrumbullakët nuk është dalje nga feja. Muslimanët para shumë shekujve e mësonin këtë nëpër librate tyre, bile edhe librat e tefsirit dhe apologjetikës flasin për formën e rrumbullakët të Tokës dhe sjellim argumente për këtë. Prandaj, ata që braktisën fenë kishtare e cila përkrahte ngurtjen kundër lëvizjes, kundër drejtësisë; mbretëritë kundër popujve; feudalët kundër bujqëve; prapambeturinë kundër përparimit… Kur Kisha i përkrahi të gjitha këto gjëra negative dhe luftoi çdo gjë pozitive, atëherë njerëzit u ngritën kundër Kishës dhe u çliruan nga ajo. Mirëpo kjo nuk qe çlirim nga besimi fetar, por çlirim vetëm nga kufizimet e Kishës.

UDHËHEQËSI: Komunizmi është njëra nga lëvizjet që lindën dhe u përhapën, e më pas u dobësuan dhe vdiqën gjatë këtij shekulli. Çfarë mundemi të përfitojmë nga kjo përvojë njerëzore?

KARDAVI: Normalisht, komunizmi doli me këtë shekull, dhe dihet se nuk u ngrit në mënyrë tjetër, përpos me gjakderdhje të mëdha dhe me eliminimin e miliona njerëzve. Padyshim, Bashkimi Sovjetik ishte shteti i dytë superfuqi në botë, dhe ai synonte që ta përhapë komunizmin kudo në rruzullin tokësor, ngase ai ishte një thirrje universale. Mirëpo, shumica e atyre që e studijuan komunizmin si ideologji dhe sistem, përfituan rrënjën e tij, ngase ai nuk posedonte në vete motivacione për të qëndruar; komunizmi nuk mund të qëndronte ndryshe, pos me fuqi, me nënshtrim e dhunë. Ai e sakrifikoi lirinë e njeriut për prosperitetin ekonomik, e në të vërtetë e humbi edhe lirinë edhe prosperitetin.

Komunizmi u ngrit në bazë të qeverisjes së klasës punëtore, megjithatë gjendja e punëtorëve në vendet kapitaliste ishte më e lakmueshme dhe shumë më e mirë se sa në vendet komuniste. Para nesh kemi shembullin e Berlinit lindorë dhe atij perëndimorë, ose Gjermaninë lindore dhe perëndimore, që i ndante vetëm muri. Se çfarë ishte gjendja e punëtorëve në Berlinin perëndimorë, në krahasim me gjendjen e punëtorëve në anën tjetër të Berlinit, është shumë e qartë. Dallimi mes tyre ishte shumë i madh. Komunizmi e luftoi besimin dhe vlerat, dhe e sakrifiloi lirinë. Dhe cili ishte rezultati i tij? Ai në fund nuk arriti t’a ushqejë njeriun e uritur, e as t’i ofron atij siguri, prandaj patjetër duheshte të dështojë. Ashtu edhe ndodhi, edhe pse ishte superfuqi ushtarake.

UDHËHEQËSI: Sa i përket komunizmit, si shtet dhe sistem politik, ai me të vërtetë përdori dhunë dhe nuk ia doli t’i ushqejë njerëzit, e as t’i siguron ata nga frika. Por, marksizmi si filozofi, e sidomos tani kur është xhveshur nga fuqia e tij materiale, a nuk i solli historisë dhe njerëzimit një filozofi mbi të kuptuarit e historisë në trajtimin e marrëdhënieve shoqërore? Besoj se edhe vet bota perëndimore përfiton nga ajo filozofi.

KARDAVI: Unë këtë nuk e mohoj, dhe kam shkruar në një libër timin se, ne kemi mohuar teoritë universale, siç janë: Marksi në ekonomi, Durkajmi në sociologji, Frojdi në psikologji, Darvini në zhvillimin dhe evolucionin; ne i mohojmë bazat e këtyre teorive, mirëpo, kjo nuk do të thotë se këto teori janë në tërësi të pavlefshme dhe çdo gjë që përmbajnë në vete është gabim; jo kjo nuk është e natyrës njerëzore, njeriu gabon dhe ia qëllon, prandaj unë them se është e mundur të gjejmë në disa trajtime të tyre diç që është edhe në dobinë tonë, mirëpo ne ia zëmë për të madhe filozofisë marksiste, e cila është ngritur në bazë të materializmit dialektik dhe materializmit historik, dhe në bazë të luftës klasore dhe luftimit të të gjitha feve, pra se është një filozofi e ngritur mbi bazën e materializmit absolut, nuk beson në Zot, as në pejgamberllëk, as në ahiret, as në vlera; ajo nuk e beson All-llahun, ngase beson në thëniet e disa filozofëve materialist, si filozofi gjerman Fojerbahu, i cili pat thënë se nuk është e vërtetë se Zoti e krijoi njeriun, por, përkundrazi, njeriu është ai i cili krijoi Zotin, d.m.th. besimi në Zot është një gjë e shpikur nga vet njeriu, bile, sipas tij, është shpikje e të pasurve, sunduesve, feudalëve për t’i mashtruar klasat e dobëta dhe të shtypura që të mos i kërkojnë ato të drejtat e tyre dhe të mos ngriten kundër atyre që u bëjnë dëm; kinse për të mashtruar njerëzit iu thanë atyre se ekziston një Zot dhe se ekziston Xhenneti, në mënyrë që ata të shpresojnë dhe t’i harrojnë vuajtjet e tyre. Prandaj Marksi thotë se feja është opium për popullin, edhepse feja me të vërtetë është esencë e ekzistencës dhe jeta nuk ka kuptim pa fe, as nuk mundemi të jetojmë e t’i përgjigjemi pyetjeve të përjetshme të cilave njeriu mundohet t’u përgjigjet që prej kohëve të lashta: Prej nga, e ku më pas? Pse? Prej nga erdha dhe prej nga rrjedh bota që më rrethon? Ku do të shkoj? A do të ketë jetë tjetër pas vdekjes? Tani përse jetoj?

Marksizmi dhe filozofitë tjera materialiste nuk mundën t’u përgjigjen këtyre pyetjeve, dhe tani komentimi mbi historinë, se faktorët materialist dhe ata ekonomik, dhe lidhjet produktive janë ato që përcaktojnë historinë dhe shikojnë në njeriun se është vetëm qenie produktive, dhe nga kjo pikëpamje ata e veçojnë njeriun, e jo nga fakti se ai posedon shpirt.

UDHËHEQËSI: A nuk kemi përfituar ne si muslimanë nga balansimi mes dy blloqeve? Apo ndoshta jemi penduar për dështimin e boshtit komunist, ngase ngelja vetëm e Amerikës do të jetë e dëmshme në shumë aspekte?

KARDAVI: Unë kisha ndërmend t’i kthehem kësaj çështje, se Bashkimi Sovjetik ishte më i dobishëm për ne nga një kënd, respektivisht për këtë që potencuat. Sa i përket aspektit ideologjik, lufta e tij kundër feve, e në veçanti lufta e tij kundër Islamit, kjo ishte një dëm, mirëpo edhe dëmi nuk është pa ndonjë dobi në këtë jetë; është rregull e Zotit të madhërishëm që të bën përzierjen e të këqijave me të mirat, kënaqësitë me dhembjet, dobitë me dëmin etj., kështuqë pas Bashkimit Sovjetik manifesohej një dobi, e ajo është se Bashkimi Sovjetik paraqitte opozitë të përhershme dhe ishte një fuqi që bënte baraspeshimin e SHBA-së dhe Perëndimit në përgjithësi. Ky baraspeshim ishte një dobi për muslimanët, bile unë në fjalimin e xhumasë së kaluar tregova se njëra ndër lutjet e shumta të selefit të mirë ishte edhe kjo: “O Zot preokupoi kriminelët mes vete, kurse neve na nxjerr nga kjo situatë, të qetë.” Sprovimi i kriminelëve mes vete është një punë me rëndësi, kurse, të ngel një kriminel i vetmuar, kjo është rrezik i madh. Ngelja e fuqisë amerikane e vetme, mund të jetë rrezik për ne, edhepse Rusia, për fat të keq, kur deshi të demonstrojë fuqinë e saj, e demonstroi atë mbi muslimanët, siç është rasti në Çeçeni. Ne i lutemi Zotit të madhërishëm që t’i përforcojë vëllezërit tanë në Çeçeni dhe t’i ndihmojë ata deri në fitore, insha’All-llah.

UDHËHEQËSI: Duke bërë fjalë për komunizmin, potencuat një nga të ligat e shumta të tij, e ajo ishte se komunizmi e trajtonte njeriun vetëm si një qenie produktive. Çka ka të keqe që njeriu të trajtohet si i tillë, sidomos kur dihet se kjo është teori ekonomike në rend të parë, d.m.th. pjesë e jetës së njeriut…

 KARDAVI: Jo, këtë nuk e thotë komunizmi, bile as socializmi arab. Një socialist arab shkruan se, njerëzit mendojnë se socializmi është drejtim ekonomik. Kjo është gabim; socializmi është princip mbi jetën si në ekonomi, edukim, arsimim, politikë, shoqëri dhe çdokund, pra socializmi nuk është vetëm princip mbi ekonominë, por ai është filozofi që përfshinë tërë jetën, prandaj socializmi nuk pranon të pjestohet. Ai e drejton njeriun sikurse edhe Islami, që nga lindja e deri në vdekje, në xhami, në rrugë, në kopsht, në univerzitet, në gjykatë etj. Pra, edhe socializmi e përvetëson njeriun. Në përgjithësi, nuk është socializmi vetëm teori ekonomike, prandaj ne e shohim gabim tek socializmi këndvështrimin e tij ekonomik se njeriu është vetëm produktiv. Grekët e vjetër, më herët, kur definuan njeriun, thanë se njeriu është kafshë që flet, mirëpo qëllimi i tyre nuk qe se njeriu është folës, por kishin për qëllim se njeriu logjikon, pra, njeriu është kafshë racionale; ata e vështruan njeriun nga këndi i logjikës. Dikush në kohën tonë thotë se njeriu është kafshë e zhvilluar, e dikush thotë se njeriu është kafshë e ngritur, duke marrë parasysh se njeriu është më i ngritur se kafshët tjera, dikush tjetër thotë se njeriu është kafshë sociale. Çdonjëri shikon nga një kënd, kurse këndi nga i cili shikoi socializmi njeriun ishte këndi produktiv; ata shohin se motivet e produktit janë ata që lëviznin historinë dhe sjelljen njerëzore, kurse historia nuk lëviz ndryshe, pos me ndryshimin e relacioneve të produktit dhe metodave të tij, etj.

UDHËHEQËSI: Nëse më lejoni një pyetje, që nuk është ndoshta esenciale, por sillet për rreth. Disa teolog të Perëndimit pohojnë se një nga shkaqet e rrënimit të komunizmit, pos asaj që potencuat ju, është edhe ajo se komunizmi në praktikën e tij politike adaptoi parimin e tij dogmatik mbi jetën, e ai është se çdo detaj nga detajet e jetës patjetër të ketë ndonjë qëndrim të hershëm filozofik, ndërkaq ajo që e bëri Perëndimin të jetë më i suksesshëm është se, ai adoptoi parimin pragmatik. Ndoshta ne si muslimanë kemi diç të përbashkët me marksistët në këtë pikë ideologjike. A kanë ndonjë ndikim principet ideologjike për rrënien e komunizmit dhe vazhdimësinë e sistemit tjetër?

KARDAVI: Perëndimi ka një lloj ideologjie, ka një filozofi të ngritur mbi lirinë e individit… Aty individi është esenca, dhe ai duhet të motivohet dhe t’i zhvillohen aftësitë e tij për të shpikur, ndërkaq komunistët adoptojnë një filozofi të kundërt, te ata shoqëria është esenca, kurse individi është vetëm një rrotë në këtë makinë të madhe. Pra, kemi të bëjmë me dy filozofi kontradiktore, mirëpo çdo shoqëri patjetër të posedojë një filozofi mbi të cilët ngritet. Perëndimorët kanë mundësi për ta zhvilluar filozofinë e tyre, dhe është karakteristikë e civilizimit perëndimor, e sidomos e civilizimit liberal, se posedon mundësi për trajtimin e gabimeve të bëra nga liria e ofruar; t’i zbulojë gabimet, t’i kritikojë, dhe më në fund t’i publikojë. Ndërkaq te pala tjetër çdo gjë është e mbyllur. Pra, kemi filozofi ideologjike te perëndimorët dhe kemi filozofi ideologjike te lindorët, mirëpo te këta të dytët kjo ideologji revolucionare nuk lejon askend të shtron pyetjen: “Pse?”, e të mos bëjmë fjalë që dikush t’i drejtohet asaj me shprehjen: “Jo”.

Ky është rreziku i vërtetë për njeriun, për lirinë e tij dhe për vlerat e tij.

UDHËHEQËSI: Mirëpo dallimi më i madh është se njeriu perëndimor zakonisht hulumton interesat e vendit të tij, nëse marrim thënien e Çerçilit si peshojë: “Nuk ekzistojnë miqësitë e vazhdueshme, por ekzistojnë interesa të vazhdueshme…”

KARDAVI: E njëjta është. Ëdhe komunistët një kohë më herët kishin një politikë të jetësimit paqësor me Perëndimin, politikë pajtimi me Perëndimin, dëshirë për një marrëveshje ideologjike mes Rusisë dhe Kinës, ndonëse që të dyja ishin shtete komuniste, mirëpo nuk u arrit dot kjo marrëveshje. Edhe ish-Jugosllavia ishte komuniste si edhe Rusia, megjithatë Jugosllavia qëndronte me Perëndimin. Kjo thënie, pra, vlen për të gjithë, e jo vetëm për kapitalistët ose vetëm për frontin liberal.

UDHËHEQËSI: Prezenca perëndimore, siç e shihni edhe vetë, çdoherë e mbisundon diskutimin dhe e imponon vetën edhe atëherë kur ne bëjmë fjalë për veten tonë. Do të ishte mirë t’i largohemi pak botës, e t’i kthehemi botës sonë të vogël, botës arabe dhe islame… Sipas mendimit tuaj, cili do të ishte suksesi më me rëndësi që ka arritur bota islame?

KARDAVI: Pak janë sukseset tona, për fat të keq. Megjithatë, suksesi i parë i botës islame ështe çlirimi i tij nga kolonizimi. S’do mend se bota islame pas luftës së dytë botërore ishte e kolonizuar, me përjashtim të Jemenit dhe Arabisë Saudite. E tërë bota islame qe kolonizuar nga Perëndimi: kolonizimi britanez, francez, spanjol, italian, holandez… Holanda e cila numëronte pesë milion banorë sundonte Indonezinë e cila numëronte pesëdhjetë milion banorë! Bota islame në tërësi ishte e robëruar nga kolonizues të ndryshëm të Perëndimit, mirëpo filloi lufta e dytë botërore dhe bota islame filloi rezistencën e vet kundër këtij kolonizimi, dhe në fund e fitoi lirinë.

UDHËHEQËSI: Më lejoni për një ndërhyrje. Kjo që thatë deri tani ka të bëjë me çlirimin nga kolonizimi ushtarak, mirëpo, tash, pesëdhjetë vjet pas fillimit të lëvizjeve arabe për çlirimin e tyre, institucionet politike në këto vende janë me model perëndimor; gjithashtu, vlerat dhe ligjet me të cilat shërbehen këto shoqëri janë të këtij lloji, bile aspiratat e shumë udhëheqësve arabë janë që t’i bashkangjiten botës së Perëndimit. Atëherë, deri në çfarë grade mund të konsiderojmë se jemi çliruar?

KARDAVI: Mu për atë unë desha të them se, edhe ky çlirim i realizuar, në të cilin ndikim të madh kishte Islami dhe lëvizjet islame dhe fetare, sipas deklarimit të historianëve perëndimorë, si për shembull Bernard Luis në librin e tij “Perëndimi dhe Lindja e Mesme”, e bëri të qartë këtë gjë.

Beteja e fundit për çlirim nga kolonializmi perëndimor ishte ajo e Algjerit. Pas një kolonizimi që zgjati 130 vjet me radhë, dhe pasiqë Franca u mundua në çdo mënyrë ta shlyejë identitetin islam, saqë gjuha arabe dhe Islami gati u harruan plotësisht, algjerianët arritën ta zhvillojnë një betejë nga betejat e këtij shekulli, dhe më në fund arritën të çlirohen nga kolonizimi francez dhe të jetojnë të lirë në vendin e tyre. Megjithatë, këtë çlirim nga kolonizimi e errësojnë shumë gjëra. Së pari: jemi çliruar nga kolonializmi perëndimor, mirëpo nuk jemi çliruar dot nga kolonializmi lindor dhe ai cionist. Shumë njerëz mendojnë se kolonializëm është vetëm ai i Perëndimit. Por, jo! Ekziston edhe kolonializmi lindor, e ai është kolonializmi komunist. Unë mendoj se kolonizimi Rus mbi Republikat Islame, si Uzbekistani, Kazakistani, e vendet tjera (vende këto që janë vende islame të dorës së parë, ngase në këto vende Islami është përhapur qysh në shekullin e parë hixhrij) është njashtu plot dhunë dhe terror. Këto vende ngelën ende të okupuara, ngase, për fat të keq, Perëndimi dhe Rusia arritën marrëveshje që në këto vende të ngelin qeveritarët komunistë, gjë që nuk është rasti me shtetet e Evropës Lindore, si në Rumani, Poloni, Çeki, Sllovaki, Hungari etj. Të gjitha këto shtete u çliruan nga qeveritë komuniste dhe nga sistemi komunist, dhe hynë në sistemet demokratike. Pra, nga ky kolonizim, kolonizimi lindor, ende nuk jemi çliruar.

Në anën tjetër është kolonizimi cionist. Ky është lloj më i keq i kolonizimit, kolonizim i tokës, mirëpo nuk i ngjan kolonizmit frances, ngase, francezët okuponin, mirëpo njerëzit e vendit i linin në vendet e tyre. Ata nuk i larguan algjerianët nga vendi i tyre, por i ngushtuan ata; i morën tokat dhe kopshtet e tyre, mirëpo, prapëseprapë, algjerianët ngelën aty. Kurse cionistët erdhën dhe i nxorrën vendasit nga shtëpitë e tyre, pa kurrfarë faji të bërë, vetëm se ishin muslimanë. Ata e okupuan vendin e tyre, i përzunë banorët e atij vendi, dhe e ngritën shtetin e tyre mbi gërmadhat e këtij populli të vuajtur.

UDHËHEQËSI: Ky shekull filloi me lindjen e këtij kolonizimi të fundit, kolonizimit cionist, kurse tani kalojmë nga ky shekull me shpresë se ekzistojnë gjasa për zgjidhjen e konfliktit. Sistemi arab tashmë është i përcaktuar për projektin paqësor dhe mendon se kjo është zgjidhje e shëndoshë dhe e logjikshme për krizën. A besoni se vërtetë do të kryhet ky shekull me mbarimin e kësaj krize?

KARDAVI: Unë këtë gjë do ta kisha përmendur me dështimet. Nga dështimet tona më të mëdha është ajo se ne humbëm para projektit cionist. Projekti cionist është hartuar para një shekulli, respektivisht në vitin 1897, në Kongresin e ‘Hercit’. Ai pat thënë: “Pas pesëdhjetë viteve do të realizohet shteti Izraelit.” Dhe me të vërtetë u realizua shteti izraelit pas pesëdhjet viteve. Premtimi i Belforit, ministrit të jashtëm anglez, në nëntor të vitit 1917 u bë realitet. Kurse arabët në fillim e refuzuan copëtimin e vendit, duke thënë: “Si ta ndajmë vendin tonë me grabitçarët.” Pastaj u formua shteti izraelit, më 15 Maj 1948, kurse ne e quanim “Izrali i ashtuqajtur.” Kështu shpreheshim nëpër mediume, nëpër gazeta; kështu vazhduam me këtë prapashtesë disa vite me radhë. Mirëpo kur pamë “të ashtuquajturin” se si shkatërroi shumë fronte, kurse ne nuk posedonim as një mundësi tjetër, pos pikëllimit, gjykimit të këtij akti brutal, dhe ankimit në Këshillin e Sigurimit, pas gjithë kësaj na erdhi turp ta vazhdojmë fjalën “i ashtuquajtur”, dhe e shlyem këtë fjalë nga përdorimi. Kur pamë se neve gati ngelëm “të ashtuquajtur”, e jo izraelitët, atëherë vazhduam me fjalët: “Izraeli fenomen grabitçarë”, “Izraeli fenomen armiqësie”, “Rrezik fetar, politik, ushtarak, ekonomik, edukativ, social dhe moral” etj.

I kushtuam kësaj çështje edhe libra, mirëpo, për fat të keq, pas luftës që shpërtheu më 15 qershor 1967 ndryshoi çdo gjë, ndryshoi politika dhe qëllimi; një kohë thonim se duhet të eliminohet Izraeli, e tani themi se duhet të eliminohen gjurmët e armiqësisë së vitit 1967. Çka u bë me luftën e vitit 1948? Kjo fjalë e re që u zhvillua, sikur e legjitimoi atë të kaluarën dhe ne heshtëm. Kurse, tani projekti paqësor do të ishte punë e mbarë, sikur të arrijmë t’i eliminojmë gjurmët e luftës dhe të arrijmë deri tek 4 Qershori i vitit 1967. Mirëpo janë bërë shumë lëshime, dhe ky është rezultati, që ne, arabët, që numërojmë përafërsisht 300 milion banorë, nuk mundëm të qëndrojmë para shoqërisë cioniste. Kurse vëllezërit tanë në Çeçeni, edhe pse popull i vogël, qëndrojnë burrërisht para një fuqie, ç’farë është Rusia dhe aleatët e saj, para gjithë atij arsenali ushtarak.

Një teleshikues nga Londra:

Vërtetë si tha edhe shejhi (hoxha) në lidhje me sistemin komunist, i cili u shkatërrua tani, ai është një ideologji e cila jo vetëm që e merr njeriun prej lindjes së tij, por kemi të bëjmë edhe me teorinë e Darvinit e cila i kushton kujdes njeriut që nga krijimi e deri në përfundimin e jetës. Njeriu që më së miri e kritikoi këtë teori është mendimtari islam Muhammed Bakir el Sadr. Ai nuk e cilësoi atë si mosbesim-kufr apo ateizëm, ngase fliste me njerëz të cilët nuk besonin në Islam. Ai këtë teori e demantoi me fjalët e tij: “Kjo është teori ideale e cila nuk përputhet me natyrën e njeriut.” Si mundet kështu? Ai pohon se në Islam ekziston një teori, por sistemi islam përputhet me natyrën e njeriut me të cilin e ka krijuar Zoti i Madhërishëm. Me këtë ai ka bërë një gjykim shumë adekuat, i cili është i pranuar te shtresa intelektuale. Kurse nga ana tjetër, kur bëri një komparacion mes Islamit dhe sistemit kapitalist - demokratik, ai zgjodhi pikën më të mirë të këtij sistemi, zgjodhi lirinë, apo lirinë ekonomike, e jo lirinë e plotë. Ai po ashtu bëri një komparacion mes atyre dyjave, me ç’rast e bëri të qartë superioritetin e Islamit ndaj këtij sistemi. Me këtë na bëhet e ditur se sistemi islam është i vetmi sistem i cili i siguron njeriut kënaqësinë si individ dhe apo si shoqëri.

UDHËHEQËSI: T’u kthehemi sërish sukseseve. Çlirimi nga kolonializmi ishte, pra, sinjali i parë...

KARDAVI: Unë thashë se edhe ky çlirim nuk është pa të meta. Nga ato të meta përmenda se ne nuk jemi çliruar nga të gjitha llojet e kolonializmit, si për shembull nga kolonializmi lindor komunist, apo kolonializmi cionist. Tani deri diku kemi arritur të çlirohemi nga kolonializmi ushtarak apo politik, mirëpo nuk jemi çliruar ende nga kolonializmi ideologjiko-edukativ, nga ai legjislativ, nga ai i vlerave të huaja. Ende filozofitë dhe metodologjitë e Perëndimit kanë ndikim të dukshëm sidomos te shtresat udhëheqëse; shumë nga shtresat tona udhëheqëse ende besojmë në Perëndimin. Ndoshta tani asnjëri nga ata nuk shprehet sikur Taha Husein: “Ne doemos duhet t’a pranojmë civilizimin perëndimor, me të mirat e të këqiat, me ëmbëlsirat e idhëtirat”, mirëpo shumica e tyre ende janë të mahnitur me civilizimin perëndimor, edhe pse shumë prej tyre nuk i kanë akoma të qarta bazat e civilizimit islam. Për fat të keq, ekziston një injorancë e madhe edhe në radhët e intelektualëve tanë mbi civilizimin islam dhe rolin e tij. Shumë prej tyre as që e kanë ngarkuar veten që ta studiojnë Islamin. Ne prap mundohemi t’i lexojmë dhe studiojmë veprat e këtyre sekularëve dhe majtistëve, kurse ata aspak nuk mundohen t’i lexojnë veprat e islamistëve. Te ata ekziston një lloj kryelartësie dhe njëfarë ndjenje se kjo është e panevojshme. Një njeri që ka këtë qëndrim, unë nuk e konsideroj intelektual, ngase njeriu nuk mund të jetë intelektual, e të mos e njeh fenë e popullit të cilit i përket, të mos njeh civilizimin dhe edukatën e tij. Unë mendoj se edhe krishteri në vendet arabe nuk është intelektual nëse nuk ka njohuri mbi Islamin, mbi edukimin islam dhe rolin e tij; ai patjetër të ketë një pjesë të fatit, ngase jeton në këtë civilizim, sikur i thashë njëherë Luis Ivadit, kur ishte këtu në Katar: “Ti edhepse nuk je musliman me përkatësi fetare, ti je musliman me edukim dhe civilizim.” Në këtë kontekst është shprehur edhe lideri i mirënjohur kopt, Meqrem Aliud, kur tha: “Unë jam krishter me fe, por jam musliman atdhetarisht, sepse unë jetoj në vend islam.”

UDHËHEQËSI: Para se të kalojmë në sinjalin e dytë, shohim se intelektuali arab ende shkrihet në projektim kolonizues, d.m.th. ne jemi çliruar ushtarakisht, mirëpo makineria e të menduarit të parisë arabe, në veçanti e asaj laike, mjerisht ende mbetet e njejtë. Ju thoni se ata nuk e kanë lexuar Islamin, e unë them se ata, megjithatë, lexojnë mbi Islamin, mirëpo me sy të Perëndimit, d.m.th. ata nuk lexojnë mbi Islamin nga burimet e tij, por janë të gatshëm të lexojnë ndonjë vepër të shkruar mbi Islamin nga ndonjë perëndimor.

KARDAVI: Ky nuk mundet t’i paraqet qëndrimet e Islamit.

UDHËHEQËSI: Ai as që është burim i vërtetë. Nëse marrim shkencërisht dhe akademikisht, është e palogjikshme dhe e papranueshme që njeriu të mirret me burime tjera, kur ka mundësi të arrijë në burimin e vërtetë.

Mirëpo, a ka vallë suksese tjera, për të cilët mund të diskutohet?

KARDAVI: Deri diku është sukses edhe përhapja e arsimit. Nuk ka dyshim se nga gjërat e arritura janë edhe ngritjet e objekteve shkollore, univerziteteve dhe institucioneve në mbarë botën arabe dhe islame, edhe pse kjo prap nuk është ideale, ngase analfabetizmi është i përhapur në shumë vende tona. Dhe kjo është turp i madh, kur dihet se Islami e lufton analfabetizmin. Ne duhet të angazhohemi shumë kundër analfabetizmit, ngase të mësuarit është farz për çdo musliman. Përse është farz? Sepse, ne nuk do të mund të bëjmë pozitë të mirë në këtë nënqiell dhe nuk do të jemi popull i fortë dhe i përparuar nëse në radhët tona kemi njerëz analfabet. Njeriu analfabet nuk mund të bëjë asgjë as në fabrikë, e as në luftë. Ne e kemi obligim që gjatë këtij shekulli t’i aktivizojmë nxënësit e shkollave të mesme dhe studentët e univerziteteve, që në kohën e pushimeve verore të angazhohen për të mësuar gratë dhe burrat, derisa ta ç’rrënjosim analfabetizmin nga mesi ynë. Dhe duhet të jemi këmbëngulës në këtë.

Mirëpo, edhe përhapja e arsimit i ka të metat e saj. Kur jemi te sistemi ynë edukativo-arsimor, aty hasim mungesa të shumta. Unë jam i informuar për librin që tronditi Amerikën para disa vitesh, me titullin: “Populli në bazë të rrezikut”. Në këtë libër pohohet se, në Amerikë arsimimi nuk është duke nxjerrur njerëz intelektual, e as njerëz krijues, dhe se atje vërehen ç’rregullime të qarta në filozofinë arsimore dhe sistemim edukativo-arsimor, saqë amerikanët sjellin grupe ekspertësh nga Japonia, për t’u konsulltuar mbi çrregullimet që vërehen në sistemin edukativo-arsimor të Amerikës sipas shikimit të tyre, dhe se ç’farë hapash do të duhet të ndërmirren për përmirësimin e kësaj gjendjeje. Amerikanët bënë korrigjim në sistemin e tyre arsimorë, kurse në këtë nuk e kemi bërë, edhe pse duhet të orvatemi në këtë drejtim, sepse sistemet tona nxjerrim në skenë shërbetorë, e jo intelektual, e as krijues. Tani është koha për ta korrigjuar filozofinë tonë arsimore. Ata që i hartuan sistemet arsimore në shumë vende tona, ishin nga Perëndimi, të cilët ishin kolonizues të vendeve tona. Marr shembull Egjiptin. Ai që hartoi i pari sistemin arsimor në Egjipt ishte Donlopi, prift i njohur, ndikimet e të cilit në arsim ndiheshin një kohë të gjatë. Ne patjetër duhet të çlirohemi nga kjo gjë dhe të projektojmë për vete një sistem shkollor i cili na e ruan identitetin, i cili e paraqet në skenë filozofinë tonë, dhe i cili nxjerrë nga rradhët tona intelektualë të vërtetë, sepse ne nuk jemi më të mangët në mendje se të tjerët. All-llahu i madhërishëm e ka shpërndarë mendjen në të gjithë popujt.

Teleshikues nga Siria:

Muslimanët në këtë kohë u sprovuan me dy katastrofa jo natyrore, të cilat lanë gjurmë të mëdha, e që manifestohet me nënçmimin dhe robërimin që sot po e përjetojnë popujt islam.

E para: Rrënimi i hilafetit islam, gjë e cila ishte pikënisja e dhimbshme për humbjen të identitetit të muslimanëve dhe copëtimin mes tyre. Marrëveshja dypalëshe botërore çifute-krishtere ia doli të formojë shtete të vogla në vendet islame, të cilat nuk janë në gjendje ta mbrojnë as veten, apo të qëndrojnë para fuqive shkatërrimtare. Duhet të thuhet e vërteta, se popujt tanë kanë arritur në gradën më të ulët të rrëniës politike, saqë janë bërë lojë qesharake e botës.

E dyta: Nën hijen e rrethanave aktuale, u është hapur rruga çifutëve për realizimin e platformës së tyre.

Këto janë dy katastrofa jonatyrore që i përjeton Ummeti islam.

UDHËHEQËSI: Besoj se pyetja e vëllaut tonë nga Siria është e qëlluar. Sikur t’i ktheheni pak temës së dështimeve, jam i sigurtë se ju profesor do të kishit përmendur këtë.

KARDAVI: Dështimi i parë që do ta kisha rradhitur, është rrënimi i hilafetit islam. Nuk ka dyshim se ky është sprovimi më i madh që i ka goditur muslimanët.

Në vitin 1924 ngjau katastrofa të cilën muslimanët as nuk e kishin paramenduar. Për fat të keq njerëzit shikonin në Kemal Ataturkun sikur të ishte njëri nga udhëheqësit islam dhe e pagëzonin me emrin “Gazi Mustafa”. Ju e keni edhe poezinë e Shevkit të njohur, ku ai ndër të tjerat thotë:

All-llahu Ekber! Në çlirim sa çudira ka,

O Halid i turqve, përsërite Halidin e arabëve.

E, në realitet, Ataturku nuk ishte islamist, andaj edhe e rrënoi hilafetin. Rrënimi i hilafetit rezultoi që në vendet islame të ndodhin fatkeqësi, prandaj vite me rradhë u mbajtën shumë kongrese, duke diskutuar për një vend tjetër ku do të duhej të transferohet hilafeti islam, sepse nuk mund të ngelin muslimanët pa halife. Mirëpo problemi ishte më i madh, më i thellë dhe më i rrezikshëm se të gjitha këto orvatje nëpër kongrese.

Muslimanët u shkapërderdhën; ra flamuri i fundit ndër të cilin tuboheshin muslimanët, flamuri i besimit; dolën në skenë shtete të vogla të cilët thirreshin në kombëtarizëm dhe nacionalizëm, dhe deri më sot muslimanët nuk arritën të realizojnë ndonjë subjekt të përbashkët, ndonjë bashkim federal, konfederal apo çfarëdoqoftë tjetër.

UDHËHEQËSI: A është e vërtetë se rrënimi i hilafetit është katastrofë kaq e madhe, siç pohon vëllau (pyetësi). Ç’farë është madhësia e kësaj katastrofe?

KARDAVI: Unë besoj se kjo është katastrofa më e madhe me të cilën u sprovuan muslimanët në këtë shekull. Me humbjen e hilafetit, muslimanëve nuk iu ngeli asnjë subjekt. Më parë halifja thoshte: “O njerëz, ndihmojeni Palestinën materialisht, ose luftoni për mbrojtjen e Palestinës”, dhe njerëzit ngriheshin në këmbë. Mirëpo tani kjo mungon. Muslimanëve u mungon një udhëheqës, i cili do t’i udhëheqë ata sikur i udhëheqë krishterët papa i tyre. Me rënien e hilafetit, që ishte fuqi politike e fetare, muslimanët ngelën pa asnjë udhëheqësi, as shpirtërore, e as politike. Ajo që i përfaqëson muslimanët sot, është vetëm Organizata e Kongresit Islamik. Edhe ajo nuk ishte diç tjetër, vetëmse një rezultat i djegijes së xhamisë El-Aksa në vitin 1969. Atëherë muslimanët e panë të arsyeshme të kenë në skenë një subjekt islam, dhe erdhi deri te formimi i këtij subjekti. Mirëpo, edhe atëherë kur muslimanët orvateshin për krijimin e këtij subjekti, dolën në skenë mospajtimet. Më në fund erdhën në përfundim që ta quajnë Organizata e Kongresit Islamik. Kjo është e tëra që posedojnë muslimanët, dhe që i ofron. Prandaj nuk ka dyshim se shkatërrimi i hilafetit është katastrofa më e madhe që i ka goditur muslimanët në këtë shekull. Kurse si fryt i kësaj katastrofe pasoi edhe e dyta, e cila nuk është aspak më e vogël se e para, e ajo është katastrofa e projektit cionist dhe suksesi i tij, dështimi ynë para këtij projekti cionist dhe formimi i këtij subjekti grabitçar në zemrën e vendeve tona arabe dhe islame.

Teleshikuesi nga Doha:

Pyetja ime është për dyfytyrësinë e Perëndimit me të cilën Perëndimi e trajton botën tonë islame. Këtë nuk ka kush nuk e vëren sot. Cilat janë shkaqet reale të kësaj dyfytyrësie dhe si është e mundur të dilet nga kjo krizë me të cilën na ka preokupuar Perëndimi? Unë besoj se Perëndimi do të vazhdojë të na trajtojë në këtë mënyrë kohë të gjatë. Zoti e din më mirë.

UDHËHEQËSI: Të fillojmë me matematikën e dyfytyrësimit që u kërkua edhe nga lidhjet tjera telefonike. Një ndër sinjalet e shumta të këtij shekulli është edhe ajo se, Perëndimi në raportet e tij me botën islame kishte qëndrime të dyfishuara. Cili është sipas mendimit tuaj shkaku i kësaj dyfytyrësie?

KARDAVI: Shkaku është, sikur thash edhe më herët, se civilizimit perëndimor i mungon baza shpirtërore, e cila do të jetë burim për sjelljet e tij. Burim për këtë në Perëndim është pragmatizmi dhe interesi, e ai që hulumton interesin, atij nuk i intereson se te kush do ta gjej atë; tek ai nuk ekziston një peshojë, ngase ai nuk merret me vlera të caktuara morale, e as që i kthehet ndonjë besimi fetar i cili e udhëheq njeriun dhe e sundon atë në të keqen dhe të mirën, dhe në çdo punë në jetën e tij. Kjo është konkluzë e asaj që përmendi Dr. Abdullah El Kadirij, se sundimi turk ishte kolonizim. Ky pohim është dëm për historinë. Muslimanët nuk i kanë konsideruar turqit kolonizues, mirëpo disa nga muslimanët mendojnë se turqit kanë bërë ndonjëherë edhe ndonjë dëm. Megjithatë Turqia ishte shteti i hilafetit, saqë, edhe atëherë kur u shfaqën tollovira dhe korruptime, shumë njerëz, si Reshid Rida, kërkonim reforma përbrenda hilafetit, e nuk donim ta përmbysin atë. Turqit ishin ata që u kujdesën për botën islame dhe e mbrojtën nga kolonizimi vite me radhë. Sulltan Abdul Hamidi ishte ai që refuzoi të korruptohet nga çifutët të cilët i ofruan miliona të tërë për të dhe për arkën e shtetit të tij, duke iu përgjigjur atyre se nuk lëshon pe për asnjë pëllëmbë të tokës së Palestinës. Mu për këtë është krim të quhet shteti osman kolonizues, ose të quhet sundimi i tij, kolonizim.

Dr. Abdulkadir nga Saudia:

Unë do të përqëndrohem vetëm në tre pika kryesore.

Pika e parë: Përmendët se kolonizimi i përfshin të gjithë muslimanët, me përjashtim të Jemenit dhe Arabisë Saudite. Mirëpo, disa shkrimtarë sot e kësaj dite pohojnë se shtetet arabe ishin të gjitha të kolonizuara nga Turqia. Këtë ata e paraqesin në veprat e tyre dhe kështu kemi mësuar nga historia një kohë të gjatë nëpër shkolla.

Pika e dytë: Sukseset e arritura nga organizimet islame në këtë kohë. Duam të na thoni diç për ato suksese.

Pika e tretë: Sukseset e arritura nga ana e disa liderëve muslimanë, qofshin të vendeve arabe apo jashtë tyre.

UDHËHEQËSI: Pse mos të bëjmë fjalë njëherit edhe për sukseset e bashkësive islame?

KARDAVI: Vërtetë ne ende nuk përfunduam, sepse gjatë bisedës për një çështje, na ndërhyjnë pyetje tjera dhe na largojmë nga përgjegjja. Do të kisha dashur të vazhdojmë me sukseset e rëndësishme. Unë thash edhe më parë se, suksesi i parë me rëndësi është çlirimi nga kolonizmi, e më pas edhe përhapja e arsimimit. Ndër sukseset e rëndësishme vlen të përmendim edhe lëvizjet reformuese në botën islame, që nga koha e Xhemaluddin Afganiut, edhe pse Afganiu konsiderohet njeri i shekullit të kaluar, duke filluar nga personalitetet si Muhamed Abduhu dhe dijetari i famshëm Reshid Rida, si dhe shembulli i Hasan El Bennasë, Ebul Ala el Mevdudit, Abdulhamid Badisit etj. Këtu bëjnë pjesë edhe disa lëvizje tjera partiake, siç janë: Partia e Çlirimit, Partia e Nurijinëve, Lëvizja e themeluar nga Seid Nursiu në Turqi,

Partia “Mashumi” në Indonezi, si dhe Xhemati për drejtësi dhe mirësi në Maroko. Të gjitha këto janë lëvizje që vepruan dhe u angazhuan për reforma për dhe për çlirimin e Ummetit islam në të gjitha anët e botës islame.

UDHËHEQËSI: Çka i shtuan këto lëvizje mendimit islam?

KARDAVI: Këto lëvizje pa dyshim i rezistuan kolonizimit edukativ dhe luftës ideologjike, sepse një kohë ideologjia perëndimore ishte dominante dhe nuk kishte kush t’i reziston asaj. Këto lëvizje me luftën e tyre ia kthyen mendimit islam një lloj baraspeshe dhe arritën t’i sigurojnë atij rregulla të shumta, saqë nxorrën në skenë teza islame në nivel akademik, qindra teza në sfera të ndryshme, si në pedagogjinë islame, në jurisprudencën islame, në ekonominë islame, në politikën islame, në filozofinë islame, e gjithë kjo në rrafshin ideologjik, kurse nga aspekti i karakterit njerëzor filluan t’a aplikojnë Islamin dhe këtë unë e konsideroj sukses. Kjo është fryt i zgjimit të sotëm islam.

Nga sukseset më të mëdha të këtij shekulli është zgjimi islam, që u paraqit në fund të këtij shekulli, dhe ky zgjim nuk është i rastit, por është fryt i rezistencës së gjatë të lëvizjeve reformiste dhe udhëheqësve të tyre. Zgjimi islam pati ndikim të madh edhe në nivel ideologjik, dhe literatura islame pa dyshim zë vendin e parë në treg.

Në nivel të karakterit, vërejmë se rinia islame është ajo e cila përkujdeset dhe i mbushë xhamitë. Një kohë, ata që bënin namaz ishin pleqtë, kurse tani të parët në xhami janë të rinjtë muslimanë, të cilët përbëjnë numrin më të madh edhe në kohën e haxhxhit dhe umres.

Kurse sa i përket femrës, femra muslimane i është kthyer mbulesës islame (hixhabit) në mënyrë vullnetare.

Në nivel ekonomik, kemi daljen në skenë të bankave islame, të kompanive, të fondacioneve tregtare dhe financiare.

Në nivel ushtarak kemi shembull luftën afgane, pa marrë parasysh mospajtimet që lindën më pas, qëndrimi gjatë luftës kundër ish-Bashkimit Sovjetik dhe ngadhnjimi mbi të; kjo edhe Intifada palestineze janë rezultate të rizgjimit islam. Pastaj, apeli për praktikimin e sheriatit islam në botën islame, arritja e disa islamistëve në qeveri, sikur në Iran dhe Sudan, si dhe në Algjer, të cilët pothuajse ia arritën fitores sikur të respektoheshin rezultatet e zgjedhjeve. Të gjitha këto janë, padyshim, fryte të rizgjimit islam të këtij shekulli.

UDHËHEQËSI: Vëllau ynë, Abdull-llah el-Kadiri shtroi edhe sukseset e liderëve muslimanë…

KARDAVI: Kjo bën pjesë në lëvizjet islame. Nëse themi, për shembull, çfarë bëri Hasan El Benna, ose çfarë bëri Ebu Ala El Mevdudi, apo çfarë bëri Muhammed Nasir në Indonezi? Sukseset e tyre shfaqen në themelimin e këtyre lëvizjeve të cilave iu përgjigjën masat islame, dhe të cilat patën ndikimin e tyre në aspektin ideor, social, ekonomik, politik dhe moral. Besoj se ai për këtë e ka qëllimin.

Teleshikues nga Jordani:

Dua t’i qasemi një teme me rëndësi të madhe, e ajo është se, Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem në kohën e tij ka përgëzuar se do të çlirohen Persia dhe Perandoria romake, dhe vërtetë ajo u bë realitet sa i përket vendeve persiane, mirëpo vendet romake sot e kësaj dite nuk janë të çliruara. Kjo është një çështje për të cilën ka përgëzuar Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ummetin e tij, dhe dhashtë Zoti i madhërishëm që ummeti islam pas përçarjes t’i kthehet bashkimit dhe fesë islame. Kjo është ajo që kërkojmë nga All-llahu i madhërishëm, që të bashkon këtë ummet në fe. Kemi një hadith nga Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem lidhur me këtë, e kuptohet se hadithi është shpallje e Zotit, I Cili i din sekretet. Prandaj paralajmërimet e Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem për ndodhitë që do të ndodhin dhe po ndodhin në ditët tona rrjedhin nga një dije e vërtetë, mirëpo janë paraqitur në skenë disa njerëz të cilët flasin për çështje fetare, edhepse nuk dinë asgjë fare, sikurse havarixhët, kurse Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem ka lejuar derdhjen e gjakut të havarixhëve.

UDHËHEQËSI: Pasi ne jemi duke bërë fjalë për fillimin e një shekulli të ri, për këtë na arriti edhe një faks nga vëllau ynë në të cilin, mes tjerash, thuhet se, shumë njerëz në botën e perëndimit profetizojnë për mbarimin e kësaj bote me mbarimin e këtij shekulli. Po e ndërlidhim këtë me pyetjen e vëllaut tonë nga Jordania, i cili bëri fjalë për përgëzimet e Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem.

KARDAVI: Vëllau nga Jordania bën fjalë për paralajmërimet e Pejgamberit sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem se ne do t’i trashëgojmë pasuritë e mbretërve Kisra dhe Kejser, ose të Persisë dhe Romës. Ai tha se e kemi trashëguar Perandorinë persiane, por jo edhe Perandorinë romake.

Kjo nuk është e vërtetë dhe pyetësi këtu gabon, sepse janë çliruar vendet e Perandorisë perse dhe Perandorisë romake. Vendet e Perandorisë Romake janë vendet e Shamit, Egjipti, Tunisi, vendet e Afrikës së Jugut, të gjitha këto vende janë të Perandorisë romake. Elhamdulil-lah, muslimanët trashëguan pasuritë e mbretërve Kisra dhe Kajser, ashtu siç paralajmëroi Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Mbreti Herakli, që ishte imperator shtetit romako-bizantin në Siri, pas hyrjes së ushtrive islame në këto vende, u largua nga Siria duke thënë: “Të përshëndesim oj Siri përgjithmonë, nuk do të takohemi më pas kësaj përshëndetjeje.” Ndoshta vëllaut që pyet i është përzier një paralajmërim në një hadith tjetër, të cilin e transmeton imam Ahmedi, se Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem është pyetur: “O i Dërguari i All-llahut, cilat nga dy qytetet do të çlirohet më parë: Roma apo Konstantinopoja”, me ç’rast ai u përgjigj: “Qyteti i Herakliut do të çlirohet i pari.” Dhe kjo u bë realitet: Konstantinopoja u çlirua nga muslimanët në udhëheqjen e të riut osman, Muhamed Fatihut i cili kishte vetëm njëzet e tre vjet, dhe i cili mendonte për këtë çlirim qysh në moshën nëntëmbëdhjetë vjeçare. All-llahu i madhërishëm e ndihmoi atë që ta arrijë këtë nderë të veçantë, të cilin muslimanët u munduan ta arrijnë që nga koha e sahabëve. Mirëpo Zoti i madhërishëm këtë nderë e akumuloi për këtë djalë të ri osmanlij. Pra, hadithi thotë se qyteti i Herakleut do të çlirohet i pari, dhe ne e kemi çliruar Konstantinopojën. Tash ka ngelur pjesa tjetër e përgëzimit: çlirimi i Romës. Mirëpo ky çlirim don të thotë: të kthehet Islami në Evropë përsëri. Unë kam pohuar edhe më herët në këtë program se, besoj se ky çlirim nuk do të jetë çlirim me shpatë, e as me ushtri, por do të jetë çlirimi i thirrjes dhe i mendimit islam. Evropa më në fund do ta sheh se u shkatërrua me civilizimin materialist dhe do të kërkon zëvendësim dhe alternativë tjetër, mirëpo nuk do të mund të gjejë shpëtim tjetër kund, pos në porosinë islame e cila baraspeshon çdo gjë: ia jep njeriut fenë dhe nuk ia ndalon të mirat e kësaj jete, e ngrit atë në qiell, mirëpo nuk e çrrënjos nga toka. Ne besojmë se ky përgëzim do të realizohet, dhe presim që Islami të kthehet në Evropë dhe ta përqafojnë atë evropianët, Insha’All-llah.

UDHËHEQËSI: Ndërkohë arritën një numër i madh i fakseve, ku shtrohet pyetja se cili është obligimi i muslimanëve ndaj Çeçenisë?

KARDAVI: Padyshim se qëndrimi i muslimanëve në nivel të shteteve dhe qeverive të tyre duhet të jetë qëndrim protestues. Unë edhe pardje, në namazin e xhumasë, thashë se, sikur shtetet islame të ngritnin zërin e protestës dhe sikur t’i kthejnë ambasadorët e tyre nga Moska dhe të kërkojnë nga Rusia që t’i tërheq ambasadorët e vet nga vendet islame, d.m.th. vetëm një qëndrim diplomatik, e jo ushtarak. A thua çdo të thotë ky veprim?

Pasha All-llahun, sikur t’a bëjnë këtë shtetet islame, do të dridhej Rusia, po edhe Perëndimi.

Sa i përket qëndrimit të dyfishtë, ne shohim se çfarë qëndrimi mori Perëndimi lidhur me Timorin lindor dhe çfarë është qëndrimi i tij lidhur me Çeçeninë. Banorët e Timorit lindor janë indonezian, flasin gjuhën indoneziane dhe i përkitnin besimit të natyrshmërisë, derisa u erdhën misionarët krishter dhe i shndërruan në katolik. Vetëm për këtë gjë Perëndimi e detyroi Indonezinë që t’ua pranojë atyre referendumin dhe pavarësinë, kurse Çeçenia as që është pjesë e Rusisë, çeçenët kanë origjinë kaukaze, e jo sllave; gjuha e tyre nuk është rusishtja, feja e tyre nuk është krishterizmi ortodoks; çdo send tek çeçenët ndryshon, prandaj do të duhej që çeçenëve t’u jipet pavarësia, sepse ata flijuan shpirtërat e tyre vite me radhë dhe ngadhnjyen mbi rusët.

Sidoqoftë, ne si musliman duhet t’u ndihmojmë atyre me të gjitha mundësitë që i posedojmë. Më erdhi dje një djalë i ri, dhe me sy të përlotur, i cili donte të shkojë në Çeçeni. Erdhi të më pyet, e unë i thashë: “Biri im rrugët janë të mbyllura për në Çeçeni, pastaj çeçenët nuk janë të nevojshëm për ushtarë, atyre u nevojitet armatimi dhe financimi; nëse ne arrijmë t’i ndihmojmë ata finansiarisht, do të ishte shumë mirë.” Mirëpo, kur jemi te ndihmat finansiare, a thua çfarë ju kemi ofruar? Kemi arritur t’u ofrojmë atyre vetëm disa ndihma humanitare për strehimin e refugjatëve të tyre që braktisën shtëpitë e tyre, e që numërohen me qindra mijëra. Por, sido që të jetë, obligimi ynë është të qëndrojmë me ta, me ndjenjat tona, me zemrat tona, me gjuhët tona, të lutemi për ta, t’u ofrojnë atyre ndihmë finansiare aq sa mundemi, dhe të bëjmë lutje që All-llahu i madhërishëm ta shkatërrojë armikun e tyre me fuqinë e Tij.

Teleshikuesi:

U bë fjalë për komunizmin, për eksperiencën e Perëndimit, pastaj për projektin islam dhe lëvizjen islame. Pyetja ime është: A ka të bëjë projekti islam me transformimin e qeverisjes; disa islamistë majtistë pohojnë se në Islam, në esencë, nuk ka asnjë mënyrë juridike mbi transferimin e qeverisjes, ngase ajo është një çështje diskutabile, që don të thotë se Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem nuk e ka definuar këtë, por vetëm ka aluduar, kurse Ebu Bekri radijall-llahu anhu e ka caktuar Omerin radijall-llahu anhu, ndërsa Omeri radijall-llahu anhu ka zgjedhur gjashtë persona që ata ta zgjedhin njërin prej tyre. Pra, sipas kësaj që u tha më sipër, ata pohojnë se në Islam nuk ekziston metodë juridike për transferimin e qeverisjes. Disa tjerë e demantojnë këtë pohim duke thënë se, pikërisht kjo është metoda juridike për transferimin e qeverisjes, domethënë këto tre apo katër forma janë ligj, kurse çdo formë tjetër është e papranueshme.

Çfarë mendon profesor Kardavi në lidhje me transferimin e qeverisjes? Pyetja e dytë: Prof. Kardavi përmendi disa xhemate reformuese të cilët më tepër i kaplon natyra politike, mirëpo kemi edhe xhemate tjera popullore, reformuese, thirrëse dhe jopolitike, të cilat nuk u përmendën fare. Besoj se kjo është një padrejtësi, ngase kemi për shembull disa xhemate sufiste dhe xhemate tjera, si xhemati i shejh Muhammed Iljasit. Këto xhemate kanë me miliona përkrahës dhe ushtrojnë ndikim të madh, dhe nuk është doemos të kenë rol politik apo të kenë shumë vepra të shkruara, mirëpo këto xhemate patën ndikim të madh në nivel popullor.

Teleshikues nga Arabia Saudite:

Profesori ynë i nderuar theksoi se e dëshiron kthimin e hilafetit. A nuk mendon profesori ynë se kthimi i hilafetit në këtë kohë don të thotë kthim i despotizmit, sidomos kur kemi parasysh se koha dhe drejtësia e Ebu Bekrit dhe Omerit ka perënduar, dhe kemi shekuj të shumtë gjatë historisë, siç është koha e abasitëve dhe ajo e osmanlijve, kur janë zhvilluar shumë padrejtësi dhe krime. Ne të gjithë e lexojmë historinë dhe shohim se çfarë i ndodhi këtij ummeti. Nuk dua ta zgjas më tepër sa i përket temës së hilafetit. Dua të potencoj një mendim, shpresoj se profesori ynë i nderuar do ta analizon. Mendimi im është që të bëhet një kushtetetë islame e bazuar në Kur’an dhe sunnet dhe në katër mez’hebët, duke ia bashkangjitur çdo risi të dobishme që nuk vjen në kundërshtim me besimin tonë të pastër, dhe të udhëheqin me këtë projekt dijetarët eminenent islam, në krye me profesorin tonë të nderuar, Dr. Jusuf Kardavin, ose ai të jetë njëri prej tyre. Ju falemnderit.

UDHËHEQËSI: Vërtetë ekziston një frikë e madhe, se hilafeti, me format e tij që u praktikua pas hulefai rashidinëve, është njollosur shumë, siç e quajti këtë edhe vet Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, si mbretëri diktatoriale, dhe që u shkatërrua me kohën, derisa përfundoi te turqit, te të cilët, siç potencuat edhe ju më herët, ekzistonte padrejtësi e madhe. A është me vend frika e vëllaut tonë nga Arabia Saudite?

KARDAVI: Së pari të ndalemi pak te hilafeti. A nënkupton hilafeti despotizëm apo ç’don të thotë hilafet? Hilafet don të thotë: projekt për bashkimin e Ummetit islam. Pra, të ketë ummeti islam një udhëheqësi, që në njëfarë mënyre të bashkohet ky ummet. Në kohën tonë njohim bashkime të llojllojshme, si për shembull: Bashkimi federativ, konfederativ apo Komonvelti; kryesorja është se All-llahu i madhërishëm i quajti muslimanët Ummet: “Dhe ashtu ne u bëmë juve një popull të drejtë.” (El-Bekare 143)

“Ju jeni populli më i dobishëm i ardhur për të mirën e njerëzve” (Ali Imran 110)

Si do të jemi Ummet, nëse jemi të shkapërderdhur dhe të ndarë në shumë shtete që nuk kanë marëdhënie të mira mes vete; e ndoshta ndonjëherë zhvillohen edhe luftëra mes. Ne duam ta kemi një formë. Këtë formë nuk e ka definuar Islami, e as nuk e ka caktuar ndonjë mënyrë të veçantë. Prandaj çdonjëri nga halifët është zgjedhur me një farë mënyre; për shembull, mënyra e zgjedhjes së Ebu Bekrit radijall-llahu anhu ndryshon nga ajo e zgjedhjes Omerit, Osmanit dhe Aliut (radijall-llahu anhum). Kjo është ajo që Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem nuk na caktoi ndonjë formë të veçantë, mirëpo ne kemi Kur’anin famëlartë, ku All-llahu i madhërishëm thotë: “Dhe ata që konsulltohen mes vete për punë të përbashkëta” (Esh-Shura, 38), dhe “Konsultohu me ta mbi të gjitha çështjet” (Ali Imran, 159).

Mirëpo, si duhet të jetë Shura, si do ta zgjedhim imamin, halifin apo qeveritarin, këtë nuk e ka definuar Islami, dhe kjo është një nga të mirat e Islamit, sepse sikur të kishte caktuar ai ndonjë formë, atëherë do të ngelnim të ngurtë në të gjitha kohërat, dhe kjo formë ndoshta do të ishte e përshtatshme për një kohë, mirëpo nuk do të korrespondonte me ndonjë kohë tjetër; ajo do të ishte e mirë për një mes, por nuk do të bënte për një mes tjetër. Prandaj ky fleksibilitet është një ndër veçoritë e Islamit. Ne mund të marrim edhe nga të huajt; me rëndësi është të këtë besëlidhje dhe pajtueshmëri, dhe kryesorja është të mos sundojnë njerëzit me dhunë. Pejgamberi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem e dënoi atë njeri që del imam i njerëzve për namaz, kurse njerëzit atë e urrejnë. Ai (Muhammedi sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) thotë: “Tre lloj njerëzve nuk u ngritet namazi mbi kokë as një pëllëmbë, dhe përmendi: Një njeri që u del imam njerëzve, kurse njerëzit e urrejnë atë.” Nëse kështu qëndron puna për namazin e vogël, atëherë si do të jetë rasti për udhëheqësinë e përgjithshme, gjegjësisht halifatin. Nuk vlen që një individ të bëhet udhëheqës i njerëzve pa dashjen e tyre; kjo punë patjetër duhet të jetë me pajtueshmëri dhe zgjedhje. Ne mund të marrim nga të tjerët sistemin e zgjedhjeve, ndoshta ai sistem do të na i zgjidhte problemet, ashtu që ta zgjedhim atë që e dojmë dhe që është i ngritur shkencërisht dhe fetarisht, dhe që do ketë aftësi ta udhëheq Ummetin në një bregdet të sigurtë.

Muamedi a.s

Jusuf el Kardavi

Ebu Shejma

Hadithe

Dijetaret Musliman

Kuorizitete

Tema te Ndryshme

Civilizim

Gjeografi Islame