|
Asteroid
Njėri prej trupave tė
vegjėl qiellorė i pėrbėrė nga shkėmbinj dhe metale qė i bien pėrqark diellit
(kryesisht midis orbitave tė Marsit dhe Jupiterit).
Njė element qė haset me shumicė nė asteroide ėshtė iridiumi
Pėrplasja e njė trupi jashtėtokėsor mund tė ketė sjellur rėnien e
dinozaurėve, por tani po duket se, njė pėrplasje tjetėr, mė e hershme, mund
tė ketė qenė faktori qė nė rradhė tė parė i bėri kėto bisha gjigande tė
sundonin mbi tokė.
Njė grup ndėrkombėtar shkencėtarėsh bėri gėrmime nė 70 vende tė Amerikės sė
Veriut, duke hetuar gjurmėt e kėmbėve tė dinozaurėve dhe fosile tė tjera si
dhe duke studiuar gjurmėt kimikale nė shkėmbinj.
Profesor Paul Olsen i
Universitetit Columbia, nė
New York (Nju Jork) tė SHBA-sė
thotė se pėrpara fundit tė
periudhės Triasike kishte dinozaurė
relativisht tė vegjėl dhe njė numėr tė madh grupesh tė tjera zvarranikėsh.
Dėshmitė e gjetura tregojnė se dinozaurėt gjigandė mishngrėnės u shfaqėn
relativisht menjėherė pas mbarimit tė periudhės Triasike (pėrafėrsisht 210
miljonė vjetė mė parė), dhe se kalimi nga gjurmėt e kėmbėve tė tipit triasik
nė atė
jurasik ndodhi brenda njė periudhe
relativisht tė shkurtėr prej vetėm 50 000 vjetėsh.
Njėra prej gjetjeve kyēe
tė kėtyre kėrkimeve tė reja ėshtė
iridiumi i zbuluar nė shkėmbinjtė e
formuara nė atė kohė.
Iridiumi ėshtė njė
element qė haset rrallė nė Tokė por i cili gjendet me shumicė nė
asteroide dhe
kometa.
Studiuesit thonė se
prania e tij na sugjeron me tė madhe se Toka ėshtė goditur nga diēka
jashtėtoksore - gjė qė pėrforcohet nga prania e njė numri tė madh sporesh tė
fiereve tė gjetura gjithashtu nė
shtresat sedimentare. Fieret janė bimėt e para qė kthehen nė sipėrfaqet e
shkretuara.
Pėrplasja duhet tė ketė
ndodhur pėrreth kohės nė tė cilėn gjeologėt mendojnė se jeta nė
Tokė iu nėnshtrua njė shfarosjeje
masive. Diēka mė tepėr se gjysma e qenieve nuk u shfaq mė midis fosileve tė
gjetura nė periudhat e mėvonshme.
Profesori Dennis Kent i
Universitetit Shtetėror nė New Jersey (Nju Xhėrsi) tė SHBA-sė ėshtė i
mendimit se efektet e pėrplasjes sollėn asgjėsimin apo pakėsimin e shumė
lloje qeniesh tė gjalla tė cila ishin nė konkurim me dinozaurėt duke u hapur
kėtyre tė fundit rrugėn pėr t'u pėrshtatur dhe shumuar.
Shumė shkencėtarė
besojnė sot se njė pėrplasje tjetėr masive mbi gadishullin Yucatan (Jukatan)
nė Meksikė 65 miljonė vjetė mė parė (nė fundin e periudhės Cretaceous) e
shndėrroi klimėn nė Tokė, duke e bėrė tė pamundur pėr dinozaurėt tė
vazhdonin tė sundonin; ishin
gjitarėt ata qė pėrfituan nga ky rast.
Sidoqoftė, shumė
shkenctarė do tė donin tė shihnin prova tė tjera pėrpara se t“u besonin
kėtyre analizave tė reja.
Dr Norman MacLeod, i
Muzeut tė Historisė sė Natyrės nė Londėr BM, thotė se iridiumi joizakontė
mund tė ketė prejardhje tjetėr nga ajo jashtėtoksore. "Mund tė ketė
prejardhje vullkanike", thotė ai.
|
