|
Persekutimi
i kishave te hershme unitariane ne Malabar, Abisini dhe Irlande
Eshte e rendesishme te kujtohet qe cfaredo te kene qene emrat e ndryshem te
perdorur per te pershkruar paulicianet gjate periudhave dhe vendeve te
ndryshme, levizja e tyre ishte nje levizje e gjalle dhe e vetme. Si nje
bime, fara e mesimeve te tyre vazhdimisht mbillej, rritej, lulezonte, jepte
fruta dhe pothuajse e vdekur, vetem per te futur rrenjet dhe per te
lulezuar diku tjeter.
Levizja e paulicianeve ishte e gjere. Kudo qe gjenden deshmi rreth
shkaterrimit te heretikeve, ne qofte se ata nuk pershkruajne persekutimin e
arjaneve, atehere ata jane plotesisht duke pershkruar persekutimin e nje
grupi te paulicianeve ose te nje grupi qe ishte i influencuar prej tyre.
Kisha nestoriane, per shembull, ishte shume e influencuar nga mesimet te
cilat ishin transmetuar nepermjet Paulit te Samosates dhe paulicianeve. Ajo
u perhap deri ne Kine dhe rrejdhimisht u perhap andej nga kishte ardhur. Nen
sundimin e kalifeve muslimane, te cilet lejuan kedo qe deshironte te
praktikonte kristianizmin ne paqe, kisha nestoriane u perhap nga Kina ne
Jeruzalem dhe Qipro. Numri i tyre, bashke me ate te jakobineve, i cili ishte
nje sekt tjeter kristian, llogaritej t’ia kalonte atij te pjestareve te
kishave zyrtare greke dhe latine. Kristianet unitariane lulezuan nen
mbrojtjen e muslimaneve.
Kisha nestoriane u vendos akoma edhe me tutje. Ne Malabar, Indi, ata u
bashkuan me ithtaret e Shen Thomait i cili mendohet te jete varrosur afer
Madrasit. Ata nuk ishin shqetesuar prej askujt deri kur rruget detare per ne
Lindje u hapen ne shekullin e 16-te (deri ne kete kohe muslimanet kishin 6
shekuj qe zoteronin pjesen me te madhe te Indise):
Kur portugezet hapen te paret lundrimin ne Indi, krisitianet e Shen Thomait
kishin kohe qe kishin zbritur ne brigjet e Malabarit. Feja e tyre do t’i
ndihmonte ata te beheshin me te fuqishmit dhe aleatet me te perzemert te
portugezeve, por inkuizitoret shume shpejt dalluan tek kristianet e Shen
Thomait fajin e pafalshem te herezise. Ne vend qe t’i nenshtroheshin Papes
se Romes, monarkut shpirteror te te gjithe globit, ata u bashkuan, ashtu si
edhe paraardhesit e tyre, me meshen e patriarkes nestoriane...ata e bashkuan
adhurimin e tyre per te dy personat e Krishtit: titulli i Nenes se Zotit
ishte ofendues per veshin, dhe ata maten me kopraci te skrupullt nderin e
Marise se Virgjer, supersticioni i latineve per te cilen ishte lartesuar ne
shkallen e nje perendeshe. Kur imazhi i saj iu paraqit ne fillim dishepujve
te Shen Thomait, ata therriten te zemeruar: “Ne jemi kristiane, jo
idhujtare”. Ndarja e tyre nga bota perendimore i kishte lene ata ne
injorance persa i perket arritjeve por edhe i kishte mbrojtur nga
korrupsioni mijeravjecar.
Udheheqesit e kishes nestoriane ne Malabar u mbyten, dhe ata qe mbeten
gjalle u “konvertuan” nga jezuitet ne katolike romake, udheheqesi i te
cileve ishte Alekses de Menezes. Pas 60 vjetesh, kleriket zyrtare portugeze
u debuan nga vendi dhe modeli nestorian i adhurimit u rivendos.
Nje histori e ngjashme tregohet edhe per kishen nestoriane ne Abisini.
Jezuitet erdhen ketu ne vitin 1557 dhe ne vitin 1626, udheheqesi i tyre,
Alfonso Mendez “konvertoi” perandorin e Abisinise dhe shtetasit tij ne
fene zyrtare te Romes:
Nje pagezim i ri, nje urdherese e re ndodhi tek vendasit, dhe ata u drodhen
me tmerr kur me te shenjtet nga te vdekurit u nxorren nga varret, kur me te
shquarit nga te gjallet u ckisheruan nga nje prift i huaj. Ne mbrojtje te
fese dhe lirise se tyre, abisinianet u ngriten ne kryengritje te armatosura
me zell te deshperuar por te pasuksesshem. Pese kryengritje u shtypen. As
klasa shoqeore dhe as gjinia nuk mund t’i shpetonte nga vdekja e turpshme
armiqte e Romes.
Megjithate jezuitet u debuan perfundimisht nga Abisinia dhe banuesit e saj u
kthyen ne adhurimin unitarian.
Eshte gjithashtu pothuajse e mundur qe disa nga kristianet e pare ne
Britanine e Madhe te kene qene pauliciane, megjithese ka me teper te ngjare
qe ata te kene qene arjane. Ne mbreterine e Theodosiusit per shembull, dy
peshkope arjane, te cilet ishin ithtare te Prishiles, u ndaluan se shkuari
ne ishullin e Sicilise. Adhurimi i Njesise Hyjnore ne Britanine e Madhe fare
mire mund te jete perhapur prej tyre, ose nepermjet debimeve te tjera
unitariane. Sigurisht qe fazat e para te kristianizmit te Britanine e Madhe
ishin unitariane, dhe Anglia ishte nje nga vendet e fundit qe u pushtua nga
kisha katolike romake. Ashtu sic e kemi vene re edhe me pare, katolizmi
romak u vendos ne kete shtet nga fundi i shekullit te 7-te.
Pershkrimi i kristianeve unitariane te Irlandes nga Toland ne librin e tij
me titull “Nazarenus”, ka nja ngjashmeri me paulicianet, karakteristikat e
te cileve jane pershkruar ne librin “Celesi i te Vertetes”. Tolandi thote qe
kristianet e pare ne Irlande besonin ne nje Zot te vetem, dhe jo ne
doktrinen e Trinitetit. Nuk ekzistonin fytyra neper vendet e tyre te
adhurimit. Doktrina sipas te ciles buka dhe vera ishin mishi dhe gjaku i
Krishtit nuk ekzistonte tek ata. Gjithashtu ata nuk kishin doktrine rrefimi,
dhe besonin qe askush nuk mund te cfajesonte pervec Zotit. Ungjilli i tyre
ishte shkruar ne gjuhen e tyre vendase dhe ishte nje nga kater ungjijte te
pranuar zyrtarisht nga Kisha Zyrtare. Shenjtoret e tyre nuk ishin te njejte
me ata te kishes dhe nuk ishin perfshire ne kanun. Ceremonite e tyre
martesore nuk ishin te nevojshme te mbaheshin ne kishe. Doktrina e beqarise
nuk ekzistonte. Te gjithe udheheqesit e tyre ishin te martuar dhe kishin
familje. Ata perpiqeshin gjithmone te ishin te matur, dha zakonisht hanin
nje here ne dite. E konsideronin kishen e tyre jo si nje perandori politike
apo si nje organizate, por si nje grumbullim te burrave dhe grave besimtare
qe gjendeshin neper te gjithe boten. Ata e quanin veten ‘femijet e kishes’.
Kur misionaret e pare katolike romake erdhen ne Irlande, ata demaskuan
unitarianet irlandeze duke i quajtur “pagane” dhe vendosen te ndryshonin
menyren e tyre te jeteses, udheheqesi i misionareve katolike quhej Patrik
(390-460). Suksesi i tij tregohet prej vete faktit qe sot ai shihet me ironi
si apostulli dhe engjelli mbrojtes i Irlandes. Ai ishte pergjegjes per
djegien e me teper se 300 ungjijve kelte. Asnje ungjill unitarian irlandez
nuk ekziston ne ditet tona. Ashtu si alfabeti gotik, edhe alfabeti gaelik
nuk ekziston sot e kesaj dite.
Keto tre shembuj te shkurter te kishes unitariane ne Malabar, Abisini dhe
Irlande tregojne shtrirjen e mundshme te influences se paulicianeve.
Megjithate aktiviteti i tyre kryesor ishte ne Europe dhe perreth saj, dhe
ishte pikerisht ketu qe ata u persekutuan me teper.
|
