Identiteti
ynė
Nga: Arlind BOSHNJAKU
- Letėr drejtuar disa intelektualėve tanė -
Ngjarjet e 11 shtatorit shkaktuan njė varg reagimesh rreth e qark botės.
Disa nxituan pėr tė kritikuar politikėn e gabuar tė SHBA-ve nė Lindjen e
Mesme, ndėrsa tė tjerėt filluan tė kėrkojnė fajtorin te bota arabo-islame
dhe te religjioni qė ajo pėrfaqėson. Tė pėrgjithėsosh dhe tė akuzosh njė
bashkėsi prej 1.5 milard vetash ose njė religjion tė tėrė, pėr krimin e njė
duzine njerėzish ėshtė njė absurd nė vete. Mirėpo absurdi duket tė jetė i
mishėruar nė disa nga intelektualėt tanė. Deklaratat e Bushit qė ndanė
botėn nė dysh: ose me ne, ose me ta, si dhe dashuria pothuajse religjioze e
intelektualėve tanė ndaj Perėndimit, shtynė shumė prej tyre tė deklarohen
menjėherė kundėr ekstremizmit dhe terrorizmit islam, fenomene kėto qė pa
dyshim duhet tė dėnohen ashpėr nga bota e qytetėruar. Mirėpo tė flasėsh
kundėr ēfarėdo lloj ekstremizmi dhe tė biesh vetė nė ekstremizėm ėshtė njė
fenomen i pseudointelektualizmit tė skajshėm. Njė dukuri e tillė ėshtė
tė barazosh njė ekstremizėm myslimanėsh me vetė Islamin. Mosnjohja e
teksteve islame dhe paragjykimet e shumta tė formuara nėpėrmjet prizmit
medial, janė shkaktarė qė ēojnė disa nga intelektualėt tanė tė krijojnė
komplekse inferioriteti dhe koncepte tė pėrēudnuara tė identitetit
kombėtar pėr tė akuzuar Islamin pėr ēdo tė keqe dhe pėr tė mohuar
rėndėsinė e tij nė ruajtjen e njėsisė sonė etno-kulturore. E gjithė kjo
pėr hir tė dashurisė ndaj Perėndimit tė krishterė. Duhet tė na mahnitė dhe
tė na ngashėnjejė dashuria e ēiltėr dhe konsekuente e kėtyre
intelektualėve tanė eruditė ndaj Evropės Perėndimore dhe vlerave qė ajo
pėrfaqėson. A mund tė jetė ky ndonjė defekt nė strukturėn tonė
etnogjenetike? Pushtimi gjysėmshekullor sllavo-komunist dhe molepsja me
ideologjitė dhe indoktrinimet destruktive tė kėtij sistemi duket sikur
kanė shkaktuar dėme tė rėnda nė memorien kolektive historike dhe nė
superstrukturėn kombėtare, duke evoluar me njė gjendje komatike tė qenies
sonė shqiptare. A janė intelektualėt tanė (si Z. Qerim Ujkani) me trurė tė
larė (brainwashed)? Apo ndoshta duhet ti vėnė nė dyshim njohuritė e tyre
shkencore dhe tė fillojnė njė rivlerėsim tė mirėfilltė dhe objektiv tė
logjikės dhe kritikės sė historisė? E them kėtė ngase hulumtimet
prapavėshtruese tė historisė sonė kombėtare, posaēėrisht tė Rilindjes,
dėshmojnė se Evropa ishte armik i pėrbetuar i ēėshtjes sonė kombėtare dhe
agjitues konsekuent pėr shkrirjen tonė tė pėrhershme kombėtare, d.m.th.
pėr zhdukjen e shtetit shqiptar (por falė SHBA-ve kjo nuk ndodhi). Nuk kam
nevojė tu hyjė analizave tė hollėsishme dhe paraqitjes sė fakteve
historike, ngase tė gjithė e dimė kėtė. Apo jo? Ju kujtohet thėnia Evropa
kurvė? Apo jo? Mu kėtu qėndron problemi. Pse kėta intelektualė tė
kultivojnė dashuri dhe servilizėm patetik, ose mė mirė tė them
patologjik, ndaj Evropės dhe kulturės sė saj tė pėrparuar, kur dihet
fare mirė dashuria historike e po kėsaj Evrope ndaj popullit shqiptar? A
kemi arsye pėr tė treguar njė dashuri tė tillė tė verbėr, pothuajse
dogmatike, ndaj forcave siē janė: Franca, Anglia, Italia, etj.? Disa nga
intelektualėt tanė do tė thoshin: Po, ngase fati ynė si komb dhe pavarėsia
jonė e shtrenjtė ėshtė nė duart e tyre: tė fuqive tė mėdha, prandaj ne
duhet tė tregojmė vetėdije tė lartė proevropiane dhe ti nėnshtrohemi
plotėsisht dhe pa hamendje tjetėrsimit kulturor dhe sistemit aq tė pėrparuar
evropian, me tė gjitha tė kėqijat dhe tė mirat e saj. Vetėm kėshtu, duke
dėshmuar servilizmin tonė tė plotė dhe gatshmėrinė tonė tė paluhatshme
pėr tė pranuar ēfarėdo influence nga Evropa, do tė arrijmė ti
njėmendėsojmė aspiratat tona shekullore pėr pavarėsi. Kjo do tė thotė tė
luftohet ēfarėdo ndikimi oriental ose islam, ngase Islami nuk ėshtė pjesė
e kulturės evropiane dhe nuk mund tė integrohemi nė familjen evropiane
si myslimanė, por duhet tė tregojmė ose apati totale ndaj kėtij
religjioni ose dalėngadalė tė fillojmė me procesin e konvertimit
kombėtar nė Krishterim. Kėshtu do tė dėshironin disa nga
intelektualėt tanė. Ne u themi atyre: Wake up! (Zgjohuni!)
Duhet ta dini, se Evropa juaj nuk do tė arrinte aty ku ėshtė sot, po tė
mos kishte ekzistuar civilizimi islam. Historianėt objektivė evropianė e
pranojnė se Renesanca, si lėvizja mė e ndritshme nė historinė
evropiane, kurrė nuk do tė kishte filluar po tė mos ishte kontributi
multidisiplinar i shkencėtarėve islamė nė zhvillimin e humanizmit dhe
iluminizmit evropian, prandaj, ēlirėt mund tė themi, Renesanca nuk ishte
asgjė pėrveēse jehonė e civilizimit islam nė Spanjė dhe Sicili, si dhe nė
pjesėt e tjera tė Azisė. (Nėse doni, lexoni Sartonin, Brifoltin, Arnoldin,
Drejperin, Gustav Lebonin, OLirin, Bertrand Rasellin, etj)
Universitetet islame nė Spanjė dhe gjetiu ishin pėr qindra vjet burim i
vetėm i dijes shkencore. Kur fondi i bibliotekave tė Kordobės - njė nga
qendrat e civilizimit islam nė Spanjė, arrinte qindra mija libra, nė tėrė
Evropėn nuk do tė gjeje asnjė bibliotekė me mė shumė se 50 libra. Prandaj,
Evropa e di fare mirė pėr kontributin qenėsor tė civilizimit islam nė
historinė e ngritjes sė saj nė vendin ku ėshtė sot. Prandaj ajo ėshtė
falėnderuese ndaj kėtij qytetėrimi, nė krahasim me ju, qė sot frymoni si
shqiptar vetėm pse ishte mu ky civilizim islam qė shpėtoi stėrgjyshėrit
tuaj nga zhdukja e qenies kombėtare dhe prandaj ju duhet tė tregoheni
falėnderues mu ndaj kėtij civilizimi qė ju sot jetoni dhe frymoni si
emėr shqiptar, e jo serb. Realisht, populli shqiptar mbijetoi nė sajė tė
kthesave tė mėdha kulturore e politike historike. Kur shumė sisteme
pushtuese me shumė sovranė armiqėsorė, tė huaj e tė vendit u
zėvėndėsuan nga njė pushtues e nga njė sovran, nga sulltani osman-turk,
shqiptarėt nė viset mė tė rrezikuara nga proceset integruese sllave,
greke e latine - italiane e kroate, me Islamin synuan arritjen e unitetit
dhe tė bashkimit fetar islam si korrnizė ideologjike pėr integrimin e
njėsisė etnokulturore e politike tė Shqipėrisė dhe tė kombit shqiptar
fillimisht nėn ēatinė perandorake osmano-turke. -Muhamed Pirraku.
Pėrhapja e kulturės shqiptare me prejardhje islame do tė ndikojė si filtėr
pėr kulturėn shqiptare tė pėrdhosur. Kjo mund tė dėshmohet edhe vetėm me
njė hulumtim sondues interdisiplinor nė historinė e fshatrave nė arealin
etnik albanofon, tė cilat gjatė mesjetės bizantine e sllave ishin prona tė
kishave e tė manastireve ortodokse, nė fshatrat e cilėsuara katunde
vllehe, ish-feude tė bujarisė mesjetare serbe. Do tė shihet se mu kėto
fshatra ndėr tė parat nė rrethinėn e tyre kaluan masivisht nė Islam dhe se
Islami u shėrbeu si filtėr pėr ndarjen e premisave e tė relikteve fetare,
kulturore, gjuhėsore e toponimike sllave, greke e latine, filtėr pėr
rikthimin nė gjirin e kombėsisė shqiptare. Muhamed Pirraku.
Shkenca e mirėfilltė, tashmė ka vėrtetuar se Islami ka pasur rolin
vendimtar nė ruajtjen e identitetit kombėtar tė pjesės absolute tė
popullit shqiptar. - Roberto Maroco Della Roca.
Sa i pėrket shpėtimit tonė kombėtar dhe pavarėsisė sonė, kėto nuk do tė
arrijnė pasi tė kthehemi nė Krishterim dhe tė hapim katedrale dhe tė
pengojmė procesin e arabizimit tė vajzave tona qė synojnė vetėm
modestinė dhe mbrojtjen e dinjitetit tė femrės shqiptare nga influenca
shkatėrrimtare e botės suaj tė pėrēudnuar, ose ju do tė thoni tė
qytetėruar, por do tė vijnė atėherė kur tė tregojmė pjekuri demokratike
dhe dinjitet kombėtar, dhe gatishmėri pėr tė kontribuar nė sendėrtimin e njė
qytetėrimi tė mirėfilltė ku mbretėron toleranca, respekti
ndėrracor dhe ndėrfetar, e njė shoqėrie tė bazuar nė vlera tė mirėfillta
njerėzore, qė synon ngritjen shpirtėrore dhe morale tė individėve tė
saj dhe mbėshtetet te Zoti pėr mirėqenie individuale dhe shoqėrore.
Pra, tė bėhemi pjesė e familjes evropiane dhe botėrore qė synon ndėrtimin
e njė qytetėrimi tė bazuar nė mu kėto vlera, jo e Evropės sė zvetėnuar,
e as e Lindjes sė prapambetur (duhet bėrė dallim mes Evropės sė zvetėnuar
qė prodhon drogėn, prostitucionin dhe pederastinė, dhe Evropės sė
qytetėruar qė prodhon Kanta, Ajnshtajna, Njutna dhe Pikaso), por e asaj
Evrope qė nuk vuan nga fobia prej njė bashkėjetese multikulturore dhe
multireligjioze, dhe sė cilės nuk i pengon qė edhe Islami tė jetė pjesė e
rėndėsishme e jetės dhe zhvillimit tė ardhshėm dhe qė tė mėsohet edhe nė
shkollat shtetėrore tė Belgjikės, Holandės, Austrisė e Berlinit (nė
Amerikė ēdo vjet rreth 30000 amerikanė pėrqafojnė Islamin). Siē thotė
Volfgang Petriē nė New York Times: edhe Islami ėshtė pjesė e traditės
evropiane.
Idetė tuaja, zotėrinj intelektualė, nuk pėrkojnė me realitetin aktual dhe
nuk i shkojnė pėr shtati interesit nacional, sado tė mendoni tė kundėrtėn,
ngase ikja nga identiteti kombėtar, pjesė thelbėsore e sė cilės ėshtė
edhe feja, mund tė rezultojė vetėm me humbjen e qenies kombėtare dhe
shkatėrrimin definitiv tė etnosit tonė, ngase ajo qė kėrkoni ju, pra
shkrirja jonė e plotė kulturore nė atė evropiane, do tė shpiente nė fund
nė krijimin e individėve mutantė dhe tė tjetėrsuar kombėtarisht qė do
tė jetonin nė vakuum identiteti dhe nuk do tė ishin kundėr njė nėnshtrimi
tė sėrishėm armiqve tė brendshėm e tė jashtėm tė kombit tonė. Idetė tuaja
shpiejnė nė fuqizimin e ndjenjės sė inferioritetit kombėtar ndaj
kombeve tė tjera evropiane, dhe degradojnė qenien edhe ashtu tė
dėrrmuar tė popullit shqiptar, nė momentet kur dinjiteti kombėtar,
uniteti, respekti i njėri-tjetrit, tė vlerave tona kombėtare, fetare,
janė mė se tė nevojshme pėr ti kaluar kėto ēaste vendimtare tė popullit
tonė. Nuk ekziston asnjė arsye koherente pėr tiu nėnshtruar
etnocentrizmit evropian dhe pėr tu ndier inferior ndaj kombeve tė tjera
tė qytetėrimit evropian vetėm nga shkaku i superioritetit tė tyre
ushtarak dhe ekonomik, duke marrė parasysh kontributin jetik tė
popullit tonė dhėnė historisė botėrore dhe asaj evropiane. Integrimi
ynė nė familjen evropiane nuk do tė ndodhė duke mohuar identitetin tonė
kombėtar, pjesė e rėndėsishme e sė cilės ėshtė Islami, por duke
respektuar vlerat tona etno-kulturore, duke respektuar tolerancėn aq
tė mirėnjohur ndėrfetare tė popullit tonė, siē thotė Z. Qemajl Morina:
Nėse cilindo prej besimeve tona e shohim si diēka tė huaj, tė imponuar,
pa perspektivė, do tė mohonim gjymtyrėt e trupit kombėtar, vetveten.
Prandaj, zotėrinj tė nderuar, idetė tuaja nuk i shėrbejnė askujt, pos
atyre qė dėshirojnė shpartallimin e unitetit kombėtar, qė synojnė
injektimin e ideologjive servile dhe krijimin e individėve qė do tė jenė
gjithmonė tė gatshėm pėr tu shėrbyer interesave tė huaja dhe
destruktive pėr popullin tonė tė pėrvuajtur. Individė tė tillė
shpirtshitur u kanė shėrbyer me zell interesave sllavo-komuniste dhe do
tė vazhdojnė kėtė zanat skllavėsh derisa tė kemi njerėz me shllime tė tilla
intelektuale.
---
Prishtinė 17.02.2002
Arlind Boshnjaku
Student i Fakultetit te Filologjise, Gjuhe dhe Letersi Shqipe, Universiteti
i Prishtinės
e-mail: arlindboshnjaku@yahoo.com
|