Home

Poezi

Photo Gallery

Contact me

Islam

Krishterizem

Histori

Shkence

Libra

Mesjeta Arabo-Islame
Nga: Arlind Boshnjaku

Nuk duhet qenë shumë mendjemprehtë për të kuptuar se bota arabe është duke përjetuar një krizë të madhe intelektuale dhe sociale. Institucionet tradicionale që një kohë kanë mbështetur dhe kanë propaguar ortodoksinë islame, tolerancën dhe kanë margjinalizuar ekstremizmin islam, kanë pushuar së funksionuari. Edhe qendrat e civilizimit arabo-islam, që më parë ishin çerdhe individualistësh e aventurierësh shpirtërorë dhe kërkimtarësh të paetur të dijes dhe mistereve të pafundme të universit, kanë humbur qëmoti gjallërinë e intelektualizmit produktiv të doajenëve të kreativizmit njerëzor. Magjistarët e mendjes dhe shpirtit kanë humbur qëmoti magjinë e tyre. Por çelësat e kësaj magjie vazhdojnë t’u takojnë vetëm atyre që për­lavdojnë ma­dhësh­tinë e Zotit.

"Na ishte një herë një civilizim, më i madhi në botë. Ai arriti të krijonte një super-shtet kontinental që shtrihej prej njërit në oqeanin tjetër, prej klimave veriore deri te tropikët dhe shkretëtirat. Brenda kufijve të tij jetonin qindra miliona njerëz të besimeve dhe origjinave të ndryshme etnike. Një nga gjuhët e tij u bë gjuhë universale për pjesën më të madhe të botës, urë ndërmjet njerëzve të qindra tokave. Ushtritë e tij përmbanin njerëz të kombësive të shumta, dhe mbrojtja e tij ushtarake lejonte shkallë të tillë paqeje dhe përparimi që nuk ishte njohur asnjëherë më parë. Tregtia që zhvillohej në këtë civilizim zgjerohej nga Amerika Latine deri në Kinë, dhe çdokund brenda këtyre kufijve.

Dhe në këtë civilizim printe para së gjithash novatorizmi. Arkitektët e tij konstruktuan pallate që sfidonin gravitetin. Matematikanët e tij krijuan algjebrën dhe algoritmet, që do të mundësojnë ndërtimin e kompjuterëve të parë, dhe krijimin e enkriptimit. Mjekët e tij ekzaminuan trupin e njeriut dhe gjetën ilaçe të reja për sëmundje të ndryshme. Astronomët e tij vështruan në qiej, i emëruan yjet dhe trasuan rrugën për udhëtimet dhe hulumtimet kozmike. Shkrimtarët e tij krijuan mijëra storie. Storie trimërie, romance dhe magjie. Poetët e tij shkruan për dashurinë, kur të tjerëve para tyre kjo u kallte frikë edhe po të mendonin për diçka të tillë.

Kur popujt e tjerë ishin tepër të frikësuar nga idetë, ky civilizim gëlonte prej tyre dhe i mbante ato të gjalla. Kur censorët kërcënoheshin për të zhdukur dijen nga civilizimet e kaluara, ky civilizim mbajti njohuritë dhe dijen gjallë dhe ua përcolli të tjerëve."

Këto fjalë jane pjesë e një fjalimi të Karli Fiorinës, drejtores së kompanisë së mirënjohur amerikane Hewlett Packard, për rolin e lidershipit në botën e sotme.

Mirëpo, kjo sot do t'i ngjante më shumë një prej atyre përrallave të bukura të 1001 netve. Sepse po t'i hidhje një sy botës arabo-islame sot nuk do të mund t'u besohej lehtë fjalëve te amerikanes së sipërpërmendur. Prapambeturia mbizotëruese intelektuale, fryma obskurantiste, zhvillimi i ulët ekonomik, analfabetizmi i madh, mungesa e lirive të mendimit dhe aktivitetit multipartiak në shumë vende arabe, ringjallja e militantizmit islamik dhe e koncepteve puritane të pseudointelektualëve të shterpët, geto-mentaliteti i dukshëm në të gjitha sferat e të menduarit dhe të vepruarit fetar dhe laik, janë dëshmi lucide e stagnimit të zhvillimit njerëzor në këtë pjesë të botës, posaçërisht në botën arabe.

Vulë kësaj i jep edhe një raport i bërë publik këto ditë në Kajro.

Disa ditë mbrapa Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara, në bashkëpunim me Fondin Arab për Zhvillimin Ekonomik dhe Social, publikoi Raportin për Zhvillimin Njerëzor Arab, ku analizohen tri arsyet kryesore për stagnimin e botës arabe në raport me pjesën tjetër të botës. Planifikimet për këtë raport "filluan një vit më parë, duke parë se ekziston një problem serioz zhvillimi në vendet arabe," - deklaroi Rima Halef Hunejdi, drejtuese e byrosë rajonale arabe në Programin për Zhvillim të Kombeve të Bashkuara, dhe nxitëse kryesore për përpilimin e këtij raporti. "Vërejtëm disa sinjale frikësuese që ishin të veçanta për vendet arabe dhe jo për rajonet e tjera."

Botuesi i raportit, ekonomisti egjiptian Nadir Fergani, tha se kanë studiuar një varg elementesh për botën arabe: mungesën e lirive e deri te problemet që rezultojnë nga rritja e madhe e popullsisë, që pritet të jetë mbi 400 milionë brenda 20 vjetve. Raporti përfshin 22 vendet arabe të banuara nga 280 milionë njerëz. Ai zbulon se shtetet arabe kanë bërë përparim të dukshëm ekonomik dhe social gjatë tri dekadave të fundit. Por në fillim të shekullit të njëzetenjëtë ato duhet të përballojnë probleme të thella dhe komplekse ekonomike dhe sociale që ndikojnë negativisht në të tashmen dhe të ardhmen e tyre. Këto probleme përfshijnë: shkallën e lartë të analfabetizmit, keqësimet në gjendjen e edukimit, uljet në ritmin e hulumtimeve shkencore dhe zhvillimeve teknologjike, bazën e varfër prodhuese dhe kapacitetin e dobët konkurrues, varfërinë e madhe dhe shkallët në rritje të papunësisë.

Raporti vë re se nga shtatë rajonet kryesore të botës, ai arab shënon rezultate më të dobëta në lëmin e lirive të njeriut, që përfshijnë liritë qytetare, të drejtat politike, zërin e popullit, pavarësinë e mediave dhe përgjegjësinë e pushtetit. Në të thuhet se "vala e demokracisë që transformoi pushtetet e Amerikës Latine dhe të Azisë Lindore në vitet e 80-ta dhe në fillim të 90-tave pothuajse nuk ka prekur fare vendet arabe. Ky deficit lirie është pengesë në zhvillimin njerëzor."

Situata në edukim, ndonëse e përmirësur në dekadat e fundit, ende vuan nga 65 milionë analfabetë, 10 milionë fëmijë që nuk vijojnë mësimet dhe nga shkalla më e lartë në botë e papunësisë prej 15 përqind.

Nuk ka shifra të sigurt për prodhimin e librave, por shumë tregues sugjerojnë për mangësi të mëdha në lëmin e shkrimit; një pjesë e madhe e tregut përbëhet nga librat religjiozë dhe publikimet edukative që janë të kufizuara në përmbajtjen e tyre kreative. Edhe shifrat për librat e përkthyer janë tmerruese. Bota arabe, me 280 milionë njerëz, përkthen rreth 330 libra në vit, që është një e pesta e numrit të librave të përkthyer nga Greqia. Totali kumulativ i librave të përkthyer që nga koha e kalifit Me'mun (shekulli nëntë) është përafërsisht 100 000, pothuajse mesatarja e librave të përkthyer në Spanjë për një vjet. Pastaj, përkundër përparimit në numrin e të regjistruarve për studime, ende mbesin 65 milionë analfabetë, një e treta e të cilëve jane gra, të cilat pothuajse gjithkund privohen nga e drejta për përparim, për të zënë vend nëpër zyra, në parlamente dhe për të nisur biznese private. Shkalla e vdekshmërisë amënore është dy herë më e madhe se në Amerikën Latine dhe katër herë më e madhe se në Azinë Lindore.

"Mjerisht, bota arabe është duke i privuar vetes krativitetin dhe produktivitetin e gjysmës së qytetarëve të vet," përfundon raporti.

Sa i përket zhvillimit ekonomik, raporti vë re se ndonëse të hyrat nga eskporti i naftës kanë transformuar infrastrukturën e disa vendeve arabe, rajoni mbetet "akoma më tepër i pasur sesa i zhvilluar." Të ardhurat për krye banori në 20 vjetët e fundit janë zvogëluar deri në një shkallë pak më të lartë se të Afrikës së nënSaharës. Prodhimtaria është në rënie e sipër. Hulumtimet shkencore dhe zhvillimore janë të dobëta ose nuk ekzistojnë fare. Shkenca dhe teknologjia janë të përgjumura. GDP-ja ose bruto produkti kombëtar i Spanjës është më i madh se i të njëzet e dy shteteve arabe të bëra bashkë.

Për të reformuar strukurën socio-ekonomike dhe intelektuale, raporti konkludon se shtetet arabe duhet t'i rreken rindërtimit të shoqërive të tyre në baza të:

* Respektimit të plotë të të drejtave njerëzore dhe lirive të njeriut, si gurthemele të qeverisjes së mirë, që shpien drejt zhvillimit njerëzor.
* Sigurimit të plotë të të drejtave dhe mundësive për gratë arabe, duke shfrytëzuar të gjitha mundësitë për zhvillimin e aftësive të tyre dhe për ushtrimin maksimal të atyre aftësive.
* Konsolidimit të nxënies së dijes dhe përdorimit të saj të efektshëm. Si shtysë kryesore e progresit, dija duhet të mbartet në mënyrë efikase dhe produktive në të gjitha aspektet e shoqërisë, me qëllim të shtimit të mirëqenies njerëzore në gjithë rajonin.

Prandaj, siç konkludon raporti: "Bota arabe është në udhëkryq. Pyetja thelbësore është se a do të vazhdojë trajektorja e saj të karakterizohet nga inercia...dhe nga politikat e paefektshme që kanë prodhuar sfida të mëdha zhvillimore në rajon; apo do të kërkohen në mënyrë aktive modele me perspektivë për zhvilim njerëzor drejt një rilindjeje arabe."

Mirëpo, gjëja më pozitive nga ky raport është fakti se i tëri është punuar nga një grup intelektualësh të mirënjohur arabë që besonin se "vetëm një analizë e paanshme dhe objektive mund të ndihmojë popullin arab dhe politikanët e tij për të kërkuar një të ardhme më të mirë." Një shenjë shpresëdhënëse për agimin e ndryshimeve pozitive në realitetin arab, i cili vuan nga mungesa e kreativitetit modern dhe nga geto-mentaliteti superficial, që shkaktojnë auto-inkuizicion të mendjes dhe shpirtit dhe frenojnë riformësimin ose interpretimin de novo të teologjisë islame. Kështu, në vend që të krijojnë teori të larmishme konspirative për gjendjen e tyre të mjerë, arabët po ndërmarrin hapa pozitivë drejt një vetëkritike konstruktive për t'u shndërruar, ndoshta, nga një burim i ngecjes intelektuale dhe ideologjizmave të shterpëta izolacionuese në një çerdhe stabile dhe progresive e intelektualizmit pozitiv islam dhe njerëzor. Por, për të njëmendësuar këtë vizion intelektualët arabë duhet të shërohen nga nostalgjia për të kaluarën e madhërishme të civilizimit islam dhe të krijojnë nostalgji për një vizion të ardhshëm të botës, ku ata dhe myslimanët e tjerë do të jenë pishtarë të kreativitetit shkencor, filozofik dhe njerëzor, ndërtues autentikë të paqes, tolerancës dhe mirëkuptimit ndërcivilizues dhe përfaqësues të njëmendtë të porosisë universale islame.

Arlind Boshnjaku
arlindboshnjaku@yahoo.com

Muamedi a.s

Jusuf el Kardavi

Ebu Shejma

Hadithe

Dijetaret Musliman

Kuorizitete

Tema te Ndryshme

Civilizim

Gjeografi Islame