Home

Poezi

Photo Gallery

Contact me

Islam

Krishterizem

Histori

Shkence

Libra

LUMENJTË DHE URAT 

Kim Mehmeti

Maqedonia është ëndërr që ka mbetur pezull mbi kufirin që e ndanë "të kaluarën e errët" të njëmendësisë së deridjeshme dhe "demokracisë e sotme të ndritshme". Ajo gjithnjë e më shumë është një copë toke, ku janë gërshetuar shumë ëndrra etnike, ku dominojnë këto dy kolektivitete më të mëdha në numër: maqedonasit etnikë dhe shqiptarët. Dhe si e tillë, sajesa shtetërore e nacional-romantikëve të vonuar, Maqedonia, mbetet ëndërr e largët dhe e zbehtë.


Kohërat e pasluftës u ngjajnë atyre pas përmbytjeve të mëdha kur avullohet uji, por mbetet balta ngjitëse, nëpër të cilën është e vështirë që të ecësh. Kohërat e pasluftës u ngjajnë kohërave pas vërshimeve edhe nga fakti se rrëzohen të gjitha urat dhe duhet kohë e përpjekje që të ripërtrihet komunikimi i mëparshëm. Maqedonia sot gjendet e zhytur pikërisht në baltën e këtyre kohërave, në lloçin e mosbesimit ndëretnik, në lymin e partizimit të të gjitha sferave të jetesës, përfshirë këtu edhe ato ku i është ndaluar hyrja politikës së ditës, siç janë kultura, arsimi, shëndetësia... Nëpër Maqedoni përhapet duhma e padurueshme e një shoqërie ku çdo gjë është zhvendosur nga binarët e normales, ku kalben normat minimale të moralit shoqërorë, ku është varrosur vetëdija se aty ku shteti është projekt i parcijalizuar partiak, ai mbetet përgjithmonë si mozaik i shëmtuar, i pakompletuar me të gjithë katrorët dhe nuancat që e përbëjnë atë. 


Kohërat e pasluftës u ngjajnë atyre pas vërshimeve të mëdha, se janë përplot me rrëmujë: të gjithë vrapojnë që të kumtojnë diçka, të gjithë duan që të tregohen si personazhe të rëndësishëm në ngjarjet vendimtare, shtyhen mes veti që t'i kap objektivi i historisë, ku do të mbetet i shënuar portreti grupor i fituesëve. Por, Maqedonia, e cila për shumëçka është një shtet i çuditshëm dhe që duket se maqedonasit etnikë e duan vetëm "për inat të shqiptarëve", kurse këta të fundit "nuk e japin" vetëm që të "plasin maqedonasit", me luftën dëshmoi se në këto hapësira mund të krijohet shtet edhe me përzierjen e diletantizmit politik, pseudointelektualizmit dhe aviacionit ushtarak me pilot të huazuar nga Ukraina. Në këtë sajesë të çuditshme shtetërore, ku shumica e banorëve janë të sëmurë kronikë nga mbamendja e shkurtë, nuk duhet pritur asgjë më shumë sesa nga një "luftë e vogël" të lind një histori e dyfishtë "madhore" , që do ta kremtojnë të dy taborret e heronjëve dhe dy palët fituese: maqedonasit etnikë, që në harxhim të shtetit u ngrenë përmendore "mbrojtësve" të tyre (lexo: policëve dhe ushtarëve) dhe shqiptarët, të cilët me qiftelit private, përmes këngëve, i madhërojnë "çlirimtarët" e tyre (lexo: pjesëtarët e UÇK). Në mesin e dy të vërtetave diametralisht të kundërta dhe kapitujve të lavdishëm të historisë bashkëkohore, mbetet pezull dhimbja për jetërat e humbura, pasiguria për të nesërmen dhe eksplodimet e rregullta të natës së "kashikarave" dhe mjeteve tjera eksploduese, që janë bërë pjesë e përditshmërisë në shumë vendbanime në Maqedoni, e cila edhe mëtej mbijeton si shteti me stazh më të shkurtër të shtetformësisë në Ballkan, por me ambicje afatgjata që të mbetet në hartën e këtij gadishulli. Pra, shtet ku ekzistojnë dy botëra dominante paralele: ajo e shqiptarëve etnikë dhe e maqedonasve etnikë. Ku gëlltitet dozë e madhe e politikës ditore dhe ku partizohen edhe çerdhet e fëmijëve, shkollat, spitalet..., e lere më Akademia Maqedonase e Shkencave dhe Arteve, e cila kohëve të fundit është në kërkim të tre-katër shqiptarëve "vullnetarë", që do të bëheshin anëtarë të saj, që të plotësonte atë që nuk e ka bërë gjatë pesë dekadave, kur bileta më e rëndësishme hyrëse në këtë institucion elit ishte përkatësia partiake. Edhe kjo nismë e re "demokratike" e Akademisë Maqedonase me siguri është inicuar nga qarqet partiake, prandaj vështirë se gjenden "kandidatë potencialë" që ta shfrytëzojnë këtë pako-ofertë dhe të bëhen akademikë. Aq më shumë kur kjo iniciativë aktualizohet tani kur disa qarqe shqiptare kumtuan se është rendi që pas Universitetit të Tetovës, të formojnë edhe Akademinë e tyre të Shkencave dhe Arteve. Mbase edhe kërkesë e arsyeshme, mirëpo e kanosur nga rreziku që atë ta realizojnë njerëzit që së pari do të bëhen akademikë e pastaj shkenctarë dhe artistë. Siç ka ndodhur dhe siç ndodh shpesh me institucionet tona ,të cilat edhe mëtutje do t'i themelojmë "privatisht", sepse përfaqësuesit tanë politikë mendojnë se institucionet pushtohen vetëm nëpërmjet kabineteve ministrore dhe sekretareshave me fund të shkurtër. 


Maqedonia për shumëçka është pasqyrë ku shihet fytyra e njëmendtë e Ballkanit. Në këtë vend ende askush nuk e di se cilat janë vlerat kulturore të këtij shteti: ato që krijohen në shumë gjuhë ose vetëm ato që kanë parashenjën e etnisë maqedonase. Askush nuk është përgjigjur në pyetjen se kush janë subjektet e letërsisë maqedonase: të gjithë krijuesit në këtë shtet apo vetëm ata që shkruajnë në gjuhën maqedonase. Prandaj edhe ndodh që, për shembull, ministri i kulturës të punësojë dhjetëra këshilltarë artist maqedonas dhe asnjë shqiptar, që këto "deshnit" tanë partiakë të mos shohin se edhe ma paratë tona investohet përkthimi i veprave të autorëve maqedonas për t'u plasuar në botë, duke mos u përkthyer asnjë libër i autorëve shqiptarë, me çka dhe për çdo ditë zhduken standardet estetike dhe promovohen ato etnike, gjegjësisht standardet e "sokakut" tonë, që e fshehin të vërtetën se për çdo vlerë artistike edhe për krijimtarinë letrare rëndësia e adresës e treguar përmes emrit dhe përkatësisë etnike të autorit është proporcionale me vlerat estetike të veprës, e jo e kundërta. 


Se sa Maqedonia është një vend i brishtë, i ndarë etnikisht dhe larg ëndrrës së vetë për stabilitet, kjo më së miri mund të ndjehet në kryeqytet në Shkup. Jo vetëm se Ura e Gurit që nuk është më ajo e dikurshmja (disa rinovues ambiciozë dëshmuan atë që është e mundshme vetëm në Ballkan nga një margaritar arkitektonik, i ruajtur me shekuj, që ishte emblemë për Shkupin, të bënin një "më të vjetër dhe më të bukur", mirëpo jo urë, por monstrum), por sepse në të më nuk janë disa romë të vegjël që dikur nxirrnin mëditjen në formë të lëmoshës multietnike nga ata që shkonin nga pjesa jugore drejt asaj veriore të Shkupit dhe anasjelltas. Pra, edhe ata lypës të vegjël simpatikë të Urës së Gurit, vlerësuan se urat mbi Vardar tashmë një kohë të gjatë nuk shërbejnë për të kaluar lumin, se urat - janë komunikimet më jofitimprurëse, prandaj e kuptuan se doemos duhej që të vendosnin cilit breg t'i takonin, në cilën mëshirë njëetnike të bazonin të ardhshmen e vetë në atë shqiptare, në pjesën veriore të Shkupit ose maqedone, në pjesën jugore të këtij qyteti. Thjeshtë, Vardari, i cili e ndan Shkupin në dy pjesë identike, i ngjan lumit, urat e të cilit nuk ka kush t'i tejkalojë, që i kanë humbur lypësarët dhe kalimtarët. Sepse, kaherë maqedonasit vështirë se vendosin që ta vizitojnë Çarshinë e Vjetër dhe Bit-Pazarin, kurse shqiptarët duket se as nuk shohin se çfarë ndodh në Sheshin Maqedonia, matanë lumit.


Jo një herë në të kaluarën por edhe sot, fatin e Ballkanit e përcaktuan ata që rrëzonin ura, që dëshironin lumenjtë të ngelnin pa ura, por rrallë ka ndodhur që të ketë ura e të mos ketë kalimtarë. Prandaj Ura e Gurit mbi Vardar, në Shkup, e mbetur pa kalimtarët e vetë, mbase e rrëfen versionin e dytë të të njëjtit rrëfim, që ka lidhje me Urën e rrëzuar në Mostar. Të gjithë këto ura, ato që janë rrënuar dhe ato që kanë mbetur pa kalimtarë, e theksojnë legjendën e njohur që e tregojnë gati të gjithë popujt e Ballkanit, e cila flet për vështirësitë që ndërlidhen me ndërtimin e urave: për vëllezërit të cilëve gjatë natës u rrëzohej gjithçka që e ndërtonin ditën, derisa nuk e flijuan në themelet e urës nusen më të bukur të vëllaut më të vogël. Legjendat ndonjëherë janë fryt i përpjekjeve kolektive për gjërat e paarritshme, bëhen si tentativa kolektive që rrejshëm të vidhen vlerat që nuk i posedon ai kolektivitet, si në rastin konkret, pra gatishmërinë hyjnore të "vëllezërve" ballkanas që të murosin në themelet e urave gjënë më të bukur që e posedojnë dhe asgjë të mos kërkojnë si kundërvlerë.


Ballkani është vend legjendash, kurse Maqedonia për shumëçka do të mbetet pjesë e "legjendës" ballkanase. Nëse jo për diçka tjetër atëherë për shkak të dymbëdhjetë viteve të kaluara, kur gjithçka shkatërrohej dhe kalbej në Maqedoni, përveç "fabrikës" të quajtur "marrëdhënie ndëretnike", që mundësonte profit të lartë për politikë ditore, prodhonte pakufi politikanë, analistë, kolumnistë dhe intelektualë, kompetenca e të cilëve bazohej në analizimin e çdoditshëm të marrëdhënieve shqiptaro-maqedonase. E gjithë kjo zhurmë njëdekadëshe rreth asaj se kush është "pronar në shtëpi", mori dimensionet e "turbo-folkut" serb, ku vlen rregulli shumë këngëtarë e pak muzikë! Dhe doemos duhej të kulminonte me "paraqitjen shkencore" për zgjidhjen e këtij problemi që buroi nga Akademia Maqedonase e Shkencave dhe Arteve në formë projekti për "ndërrim human të territoreve dhe të popullatave" ndërmjet Maqedonisë dhe Shqipërisë. "Dialogu" njëdekadësh partiakë dhe medial shqiptaro-maqedonas rezultoi edhe me "mini luftën" e vitit 2001 si dhe me kryqin tejet të madh të vendosur në majen e Vodnos, që shihet nga të gjitha anët e kryeqytetit të Maqedonisë, me çka Shkupi e fitoi atë që i mungonte - "varrezën" më të madhe të multietnicitetit në Maqedoni. Idea për "ndërrimin e territoreve dhe popullatave" (ide e cila atë kohë u përkrah edhe nga disa zyrtarë të atëhershëm të Maqedonisë) tashmë është heshtur, por vazhdon "pyllëzimi" i Maqedonisë me kryqa gjigantë. Dhe duket se dikujt i vjen keq pse nuk ka re betoni ku do të mund të lidhnin ndonjë litar të çeliktë, në të cilin do të varnin kryqin me krahë kilometrikë, shumë herë më të madh se ai që natën shndritë mbi Shkup, e që do të shndëriste të gjithë Maqedoninë! Kështu, ky shtet në vepër do të "dëshmonte" orientimin e vet properëndimor (gatishmërinë për luftë kundër "terrorizmit dhe fundamentalizmit islamik") kurse Kishës Ortodokse Maqedonase do t'i mundësojë të ketë diçka që nuk e ka asnjë nga kishat simotra që nuk e pranojnë gjithë shteti të jetë "manastir pravosllav"(!), ndërsa jo të krishterët, që jetojnë në këtë shtet, do të mund të zgjidhnin nëse do të bëheshin kallogjere apo monahë, ose të shkonin të jetonin në shpellat e Afganistanit!


Një Maqedoni e këtillë, e stolisur me kaq shumë kryqa, bëhet gjithnjë më pikëlluese dhe vend i pashpresë. Gjithnjë e më shumë i ngjanë një grope ku secili e rrëfen fatin e vetë etnik, kurse të gjithë së bashku e fshehin dëshirën e vërtetë: si të ikin nga këtu dhe të shkojnë diku, ku gjatë afirmimit të kualiteteve personale parashenja etnike nuk paraqet as hendikep e as përparësi. Në këtë gropë më të zhgënjyer janë të rinjtë, të cilëve paraardhësit e tyre ua harxhuan të tashmen dhe të ardhmen. Dhe, siç duket, studentët dhe shkollarët e mesëm nuk mendojnë as për të kaluarën dhe as për të ardhmen, por si të furnizohen me vizë Shengeni dhe të ikin për të gjetur eldoradot e tyre. Shteti, ku ambicia e vetme e të rinjve është se si ta braktisin vendin, nuk duhet të shqetësohet për të ardhshmen e vetë sepse nuk do ta ketë. Prandaj, dita ditës rritet numri i prindërve që e përkrahin regjimin e rreptë të vizave të shteteve perëndimore ndaj qytetarëve të Maqedonisë: sikur të mos ekzistonin vizat, mbase Maqedonia për një kohë të shkurtër do të boshatisej dhe aty do të ngelnin vetëm pleqtë dhe të pafuqishmit. Do të shndërrohej në një fshat të braktisur, ku njerëzit do të vinin vetëm për të vdekur ose për t'i varrosur të afërmit e tyre. Do të ktheheshin vetëm ata që do t'i sillte malli për vendlindjen, që do të dëshironin të shihnin Urën e Gurit, e në vend të saj do të hasnin kopjen e saj të gërditshme. Ata do të shihnin se në Maqedoni, megjithatë, nuk është gjithçka e zezë: si në pak vende të botës, mund të pasurohesh shpejt dhe të bëhesh njeri me nam e i suksesshëm. Mjafton që të dish t'i bashkangjitesh me kohë partisë fituese, së paku disa muaj të jeni përfaqësues i saj në ndonjë institucion ose firmë, dhe ja pasuria edhe për brezat e ardhshëm. E njëjta gjë vlenë edhe për sukseset artistike: janë partitë në pushtet që vendosin se cilat vlera duhet promovuar e cilat jo, cilët shkrimtarë duhet nderuar me çmime e cilët duhet përfshirë në listën e të "pamerituarve". Thjeshtë, Maqedonia është ëndërr që ka mbetur pezull mbi kufirin që e ndan "të kaluarën e errët" të njëmendësisë së deridjeshme dhe "demokracisë së sotme të ndritshme". Ajo gjithnjë e më shumë është një copë toke ku janë gërshetuar shumë ëndrra etnike, ku dominojnë dy kolektivitetet më të mëdha në numër: maqedonasit etnikë dhe shqiptarët. Dhe, si e tillë, sajesa shtetërore e nacional-romantikëve të vonuar, Maqedonia, mbetet ëndërr e largët dhe e zbehtë.

Muamedi a.s

Jusuf el Kardavi

Ebu Shejma

Hadithe

Dijetaret Musliman

Kuorizitete

Tema te Ndryshme

Civilizim

Gjeografi Islame